آیین رونمایی از کتاب «تحلیل منظومه‌ای؛ روش پژوهش در اندیشه رهبران انقلاب اسلامی»، روز سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت ماه در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی واقع در سی و پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. این نشست با حضور دکتر علی جعفری هرستانی و دکتر محسن جوهری، به نمایندگی از گروه مؤلفان کتاب برگزار شده و طی آن، مؤلفین به معرفی جدیدترین اثر مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) پرداختند.

در ابتدای این نشست علی جعفری ضمن اشاره به اهمیت دستیابی به فهم دقیق ساختار و شاکله‌ی اندیشه دینی که توسط رهبران انقلاب طرح شده است، به بیان جرقه‌های آغازین تدوین کتاب پرداخت. وی ضمن اشاره به ظرفیت‌های موجود در روش‌های پژوهشی متداول علوم انسانی و اجتماعی برای فهم اندیشه رهبران انقلاب و نیز نواقص آن‌ها از منظر برخورداری از نگاه بومی و اسلامی و همچنین عدم لحاظ اقتضائات جایگاه رهبری امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب، به تبیین ضرورت تدوین روش پژوهش بومی برای فهم اندیشه امام راحل (ره) و رهبر انقلاب پرداخت.

جعفری در پاسخ به سؤال مجری برنامه ناظر به ساختار کتاب گفت: “کتاب تحلیل منظومه‌ای شامل دو بخش اصلی است: یک بخش به مواجهه نظام‌مند با روش‌های پژوهش موجود پرداخته و به‌‌نوعی با مسئله و دغدغه به سراغ مطالعه روش‌های علوم انسانی و اجتماعی و ظرفیت آن‌ها در فهم اندیشه رهبران انقلاب اسلامی رفته است و بخش دیگر این کتاب نیز به تبیین روش تحلیل منظومه‌ای با در نظر گرفتن اقتضائات و ویژگی‌های رهبران انقلاب اسلامی پرداخته‌است”. ایشان در خصوص بخش دوم کتاب افزود: “ویژگی اصلی این بخش آن است که تلاش کرده با ارائه‌ی یک روش جدید، پژوهشگر را در فهم موضوع ذیل نظام فکری رهبران انقلاب یاری کند و با روش تحلیل منظومه‌ای علاوه بر تحلیل موضوعات ذیل نظام فکری، ابزارهای لازم در نسبت‌یابی یک حوزه با سایر حوزه‌های اندیشه رهبران انقلاب اسلامی را نیز در اختیار پژوهشگر قرار دهد”. بر همین اساس، در کتاب تحلیل منظومه‌ای تلاش شده است با واکاوی دیگر روش‌های پژوهش موجود، به‌جای ارائه یک جمع‌بندی صرف، روشی جدید، ابداعی و مبتنی بر اختصاصات رهبران انقلاب اسلامی ارائه شود.

این پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) با تأکید بر این مسئله که تحلیل منظومه‌ای در سه لایه «تحلیل موضوع ذیل نظام فکری»، «توجه به نوع خاص دستگاه فکری اسلامی» و «همچنین اقتضائات رهبری» تدوین شده‌است، به بیان امکان تعمیم این روش در تحلیل اندیشه سایر متفکران نیز پرداخت. ایشان در ادامه به شرح امکان کاربرد روش تحلیل منظومه‌ای برای فهم اندیشه متفکرانی غیر از رهبران انقلاب اشاره کرد و گفت: “اگر متفکری برخوردار از نظام فکری باشد، از ابزارهای تحلیل موضوع ذیل نظام فکری در این روش می‌توان برای تحلیل اندیشه وی استفاده نمود. علاوه‌بر تحلیل موضوع ذیل نظام فکری، اگر متفکری در بستر اندیشه اسلامی به تفکر پرداخته باشد نیز می‌توان از ابزارهای اختصاصی مربوط به رویکرد اسلامی که در تحلیل منظومه‌ای بیان شده است، در تحلیل اندیشه وی بهره‌برداری کرد”.

ایشان در قسمت دیگری از سخنان خود با اشاره به ظرفیت منحصر به فردی که در مرکز رشد دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام) برای تولید این اثر فراهم شد، به این نکته اشاره کرد که این کتاب صرفاً ماحصل تدوین یک‌سری گفتار نیست؛ بلکه مقالات این کتاب به سبک برخی از کتاب‌های غربی، مجموعه مقالات ترکیبی است که حاصل رفت‌وبرگشت‌های متعدد با اساتید و رجوع به منابع تکمیلی برای به ثمر رسیدن به این گفتارها بوده است. علاوه‌بر این، یک تیم پنج نفره در جریان شکل‌گیری کتاب نقش فعال داشتند و با حوصله و سعه صدر نکات داوران (۱۲ نفر) را به صورت دقیق اعمال کرده و آنچه امروز در صدد رونمایی از آن هستیم، کتابی است که در بردارنده روش‌ تحلیل منظومه‌ای، موردکاوی‌های متعدد و همچنین ظرفیت‌های پژوهشی فروانی است که در آینده بایستی فعال شود.

در قسمت دوم این نشست، محسن جوهری، پژوهشگر هسته مکتب امام خمینی (ره) مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) و یکی دیگر از مؤلفین کتاب تحلیل منظومه‌ای به بیان نکات خود در خصوص این کتاب پرداخت. جوهری در ابتدای بحث خود تبیین مختصری از سیر زمانی تحقیق و پژوهش در اندیشه رهبران انقلاب اسلامی ارائه داد. وی با اشاره به اینکه اولین مقطع پژوهش در این عرصه از زمان رحلت امام خمینی(ره) آغاز شد، مهم‌ترین پرسش این مقطع را ظرفیت مواجهه علمی و معرفتی با آثار امام خمینی(ره) و اندیشه رهبر معظم انقلاب دانست. ایشان دومین مقطع پژوهش در حوزه اندیشه رهبران انقلاب اسلامی، را دوره‌ای قلمداد کرد که فعالیت‌های پژوهشی نسبتاً پرشماری با سه ویژگیِ موضوعی بودن، عدم ورود به عرصه تحلیل بیانات و عدم پیروزی از یک روش‌شناسی خاص انجام می‌گرفت. از نگاه این مؤلف کتاب تحلیل منظومه‌ای، سومین مقطع پژوهش در اندیشه رهبران که از اواخر دهه ۸۰ آغاز می‌شود، به دوره‌ای مربوط می‌شود که کاربست روش‌های تحقیق کیفی در حوزه اندیشه رهبران انقلاب آغاز شد و رواج یافت. جوهری چهارمین دوره پژوهش در اندیشه رهبران انقلاب را نقطه آغاز پژوهش تحلیل منظومه‌ای دانست و ویژگی این دوره را درنگ و تأمل در مسیر طی شده و تلاش برای طراحی شیوه‌های نوین و بومی تحلیل این اندیشه بیان نمود.

جوهری در ادامه سخنان خود به این نکته اشاره کرد که زاویه دید خاص روش تحلیل منظومه‌ای، تحلیل موضوعات ذیل نظام فکری است و همین مسئله عامل تمایز روش تحلیل منظومه‌ای از سایر روش‌های موجود در علوم انسانی است؛ چرا که روش‌های موجود عمدتاً بوسیله بافت‌زدایی و جدا کردن داده‌ها از بستر اندیشه و نظام فکری به تحلیل موضوعات و مسائل می‌پردازند، اما تحلیل منظومه‌ای برخلاف آن‌ها تلاش می‌کند موضوع را در بافت اندیشه و زمانه رهبران انقلاب اسلامی تحلیل کرده و به تبیین آن‌ها بپردازد. دیگر ویژگی روش تحلیل منظومه‌ای آنست که تلاش کرده با اهالی حوزه و دانشگاه به صورت توأمان تعامل برقرار کند و از همین رو برخی از ابزارها نظیر کدگذاری تدبری و تفسیری برگرفته از میراث حوزوی و همچنین مراحل پژوهش برگرفته از ظرفیت‌های مطالعاتی نظام دانشگاهی استفاده کرده است. بنابراین این روش می‌تواند با هر دو بستر به صورت توأمان ارتباط برقرار کرده و به عرضه‌ی ایده‌هایی نو در خصوص تحلیل اندیشه رهبران انقلاب اسلامی بپردازد.

ایشان در انتهای سخنان خود به این مسئله پرداخت که هدف از تدوین تحلیل منظومه‌ای، سوق‌دادن فعالیت‌های پژوهشی در حوزه اندیشه رهبران انقلاب اسلامی به سمت تحلیل نظام‌مند موضوعات ذیل نظام فکری است. برهمین اساس، گام بعدی گروه محققین تحلیل منظومه‌ای، تبیین کلیت نظام فکری رهبر معظم انقلاب بر اساس همین روش به منظور استفاده پژوهشگران و محققان است و بعد از آن نیز اختصاص به استخراج نظریات فرهنگی، تربیتی و تمدنی رهبران انقلاب بر اساس تحلیل منظومه‌ای به عنوان گام دیگری درنظر گرفته شده‌است. در آخر وی به این نکته اشاره داشت که تحلیل منظومه‌ای ظرفیت توسعه در حوزه مسئله‌شناسی و همچنین حل مسائل کاربردی را دارد که بایستی در خصوص آن به تأمل و تحقیق پرداخت.

شایان‌ذکر است کتاب «تحلیل منظومه‌ای؛ روش پژوهش در اندیشه رهبران انقلاب اسلامی» توسط انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) به چاپ رسیده است و به همراه دو اثر دیگر یعنی «آخرین وام‌دهنده بانک مرکزی» و «رفتار انتخاباتی جامعه ایرانی» برای اولین بار در سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در معرض مخاطبین قرار گرفت. علاقه‌مندان برای تهیه‌ی این کتب می‌توانند به فروشگاه اینترنتی محصولات مرکز رشد به نشانی Rushda.ir مراجعه نمایند.