پس از آغاز گام‌های کاهش تعهدات برجامی جمهوری اسلامی ایران، دستگاه سیاست خارجی کشور از انفعال خارج شد و حالت تهاجمی به خود گرفت. ۶۰ روز اول گذشت و اروپا نتوانست یا نخواست به تعهدات یازده‌گانه خود عمل کند. این انفعال اروپا، به گام دوم کاهش تعهدات هسته‌ای و جدی بودن دستگاه تصمیم‌گیری ایران در مقابله با فشار حداکثری آمریکا ختم شد. همه تحلیل‌ها از پایان صبر استراتژیک ایران و وخیم‌تر شدن حال برجام رو به موت، خبر می‌داد تا اینکه ایالات متحده امریکا اواخر خردادماه، گلوبال هاوک ۲۰۰ میلیون دلاری را طعمه سامانه بومی سه خرداد سپاه پاسداران دید. همه منتظر پاسخ محکم دونالد ترامپ بودند اما او از ایران تشکر کرد که هواپیمای دیگر امریکایی را هدف قرار نداد!! اما انگار سرباز واکنش‌گر به حمایت از پهباد سرنگون شده کاخ سفید، انگلیس بود که وارد دوئل شطرنج بین تهران و واشنگتن شد.

راهزنی دریایی انگلیس در تنگه جبل‌الطارق با توقیف غیرقانونی نفتکش بزرگ «گریس۱» با بیش از دو میلیون بشکه نفت ملت ایران، در مدت کوتاهی با توقیف قانونی نفتکش «استنا ایمپرو» انگلیس در تنگه هرمز پاسخ داده شد. واقعیت آن است که تصویر ایران از راهبرد دفاعیِ حفظ اقتدار به راهبرد تهاجمیِ نمایش اقتدار در حال تغییر است.

اقتدار و بازاریابی سیاسی بین‌الملل

قدرت، توانایی تأثیرگذاشتن بر دیگران است و اقتدار، حق تأثیرگذاشتن؛ به عبارتی اقتدار، قدرت مشروع است. امروزه افکار عمومی یکی از اجزای مهم در تصمیم‌گیری کشورها در جهت افزایش اقتدار به حساب می‌آید. در نظام بین‌الملل، کشورها به دنبال افزایش قدرت سیاسی، توسعه اقتصادی، جایگاه و منزلت خود هستند و برای نیل به این اهداف از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند. در ارتباطات بین‌المللی مدرن، حکومت‌ها اهداف سیاست خارجی خود را هم از طریق قدرت نرم و هم قدرت سخت پیگیری می‌کنند و علاقه دارند تا تصویر کشور خود را در سطح جهانی ارتقاء بخشند. روابط بین‌الملل شامل همه نوع مبادله‌ای اعم از اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و نظامی میان حکومت‌ها با یکدیگر و با سازمان‌های بین‌المللی می‌شود. در این نوع مبادلات، قدرت سخت مانند قدرت نظامی یا اقتصادی، معمولاً با قدرت نرم که شامل قدرت ایدئولوژیک، فرهنگی و رسانه‌ای است و در راستای کسب اعتبار در افکار عمومی داخلی و خارجی، تأثیرگذاری غیرمستقیم بر دیگران، و اراده دیگران را تابع خویش ساختن تلاش می‌کند، در می‌آمیزد و تصویری یکپارچه از یک کشور را ارائه می‌کند. در همین راستا، بازاریابی سیاسی بین‌الملل شاخه‌ای نوین از بازاریابی سیاسی است که با استفاده از موضوع تصویرسازی و تقویت قدرت نرم، دیپلماسی عمومی، ارتباطات سیاسی و روابط بین‌الملل سعی در ایجاد ارتباطی بلندمدت بین کشورها در عرصه جهانی و بهبود منزلت بین‌المللی دارد. تصویر ملی و قدرت نرم هم نوعی کالای سیاسی است که نیاز به فروش دارد. این کالا می‌تواند توسط دیپلماسی عمومی، فرهنگی و اقتصادی ساخته شود و ارتقاء یابد.

هم‌افزایی قدرت سخت و نرم

امروز جمهوری اسلامی ایران با هم‌افزایی قدرت سخت خود با جدیت در کاهش تعهدات برجامی، دیپلماسی فعال اقتصادی با همسایگان، برخورد قاطع با پهباد جاسوس آمریکایی و توقیف قانونی نفتکش انگلیسی و قدرت نرم، با وحدت و اجماع داخلی در تصمیم‌گیری و اعلام مواضع بین‌المللی، دیپلماسی هماهنگ عمومی وزیر امور خارجه در نیویورک با پوشش سریع و به موقع رسانه‌ای شبکه‌های برون مرزی صدا و سیما در بازتاب تحولات خلیج فارس و انعکاس پیام مقاومت ملت ایران توانست قدرت برخواسته از اقتدار خویش را از مرحله تولید قدرت به نمایش قدرت مبدل کند. در علم روابط بین‌الملل ۴ مرحله را برای افزایش قدرت ذکر کرده‌اند که این عوامل سبب بازاریابی سیاسی بین‌الملل آن کشور نیز می‌گردد: تولید قدرت، توسعه قدرت، حفظ قدرت و نمایش قدرت.

معمولا کشورهای کمی در دنیا هستند که به مرحله آخر یعنی نمایش قدرت می‌رسند. نمایش قدرت یک نوع ارائه ارزش است و بازاریابی یعنی خلق ارزش و ارائه ارزش به مخاطبین خود، و وقتی ارزش با حوزه سیاست گره می‌خورد هر ارزشی قدرت‌آفرین و هر قدرتی می‌تواند ارزش‌آفرین باشد و این دو مقوله در حوزه بین‌الملل موجب تقویت منافع ملی شده و به تبع آن تقویت قدرت ملی را در پی خواهد داشت و در این واقعه جمهوری اسلامی ایران، با سرنگون کردن پهپاد آمریکایی، خنثی کردن دروغ بزرگ ترامپ در ضربه به پهباد سپاه و توقیف کشتی انگلیسی نشان داد که می‌تواند با اقتدار کامل، نمایش قدرت بومی و ارزشی خود را به رخ ابرقدرت‌های جهان بکشاند. البته تصویرسازی نیازمند توجه بیشتر به نشانه‌ها، سمبل‌ها، آواها، نمادها، نماها و نداها می‌باشد، چراکه کلیشه‌های ذهنی، بخشی از ساختار تصویر ذهنی افراد بوده و اصل مهم‌تر آنکه تصویر ادراک شده با تصویر ساخته شده می‌تواند متفاوت باشد.

در واقع، می‌توان گفت ایران قدرت سخت و نرم خود را که طی سال‌های طولانی تولید کرده بود با توسعه آن در جنبه‌های مختلف ملی، با تقویت مردم‌سالاری دینی و بین‌المللی، و با گسترش نفوذ معنوی در بین ملت‌های منطقه، هزینه هرگونه اقدام علیه منافع خود را برای دشمنان به شدت بالا برده است. در مرحله بعد نیز این قدرت چند بُعدی را با همه فشارهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی حفظ کرده و به نوعی پروژه تغییر نظام تیم B را شکست داده است و حال با به نمایش گذاشتن بخش‌هایی از این قدرت با استفاده از رسانه‌های جمعی و مجازی، به نوعی این محصول ارزشمند قدرت سخت و نرم خود را بازاریابی سیاسی کرده است. تغییر مواضع دولت ترامپ و عقب‌نشینی حکام مرتجع منطقه نشان از کارآیی فرآیند تولید قدرت تا تصویرسازی و بازاریابی سیاسی آن دارد.

تصویر اقتدار در قاب رسانه‌ها

اکنون باید دید آیا این تصویر و پیام اقتدار در رسانه‌های منطقه منعکس شده است؟

رأی الیوم: ایران همان قدرت اسلامی است که می‌خواهیم.

«فوزی بن حدید»، نویسنده تونسی:

رفتار ایران در توقیف نفتکش انگلیسی به منظور نشان‌دادن مقابله به مثل بود. چیزی که امروز ما به‌ندرت در جهان اسلامی شاهدیم که شاهد شکست‌ها و مصیبت‌های پیاپی است. ایران با کشورهای قدرتمندی نظیر آمریکا، انگلیس و فرانسه به مقتضای حال رفتار می‌کند، یعنی با آنها هم‌تراز است. این قدرتی است که ما می‌خواهیم؛ این رفتاری است که ما می‌خواهیم تا غرب متوجه شود قدرتی اسلامی در منطقه حضور دارد که نمی‌توانند ثبات آن را بر هم بزنند.

شبکه المیادین: آمریکا در برابر ایران به پیروزی‌های خیالی روی آورده است!

دولت آمریکا با ادعای سرنگونی پهپاد ایران می‌خواهد قدرت واهی و ساختگی خود را به رخ بکشد و واقعیت‌ها را دگرگون کند. سپاه پاسداران با نشان دادن سند تصویری از پهپاد مد نظر، واهی بودن ادعاهای ترامپ را ثابت کرد تا ناتوانی آمریکایی‌ها را نشان بدهد. ایران در سطح نظامی ابتکار عمل را در دست دارد تا ماجراجویی آمریکا برای ورود به جنگ را به جنگی ویرانگر علیه اسرائیل و نیروها و منافع آمریکا در منطقه مبدل کند.

توییتر: چرا ترامپ در مقابل اعراب شیر است و در مقابل ایران مثل خرگوش؟

سؤال ضاحی خلفان مسئول بلندپایه‌ی اماراتی که به مواضع ضدایرانی شهره است از کاربران عرب: چگونه است که ترامپ مقابل اعراب بمانند شیر است اما مقابل ایران بمانند خرگوشی دست‌آموز است!

و ده‌ها رسانه دیگر که به وضوح اقتدار جمهوری اسلامی ایران را در سطح جهانی بازاریابی کردند و تصویری از جمهوری اسلامی ایران مقتدر در قاب خلیج فارس ترسیم شد. در حقیقت کسب، حفظ و ارتقای پرستیژ یا اعتبار بین‌المللی از جمله مؤلفه‌های اصلی منافع ملی کشورها و بازاریابی سیاسی بین الملل به حساب می‌آید و می‌توان گفت که دولت‌ها از راه‌های مختلف تلاش می‌کنند که در جامعه جهانی دارای جایگاه و منزلت بالایی بوده و به آن‌ها به عنوان کشورهای قابل احترام نگریسته شود. هر قدر دولتی بتواند در زمینه‌های گوناگون، خود را موفق نشان دهد (جلب احترام و داشتن روابط خوب و برابر با دیگر دولت‌ها، برخورداری از توان نمایش استقلال، دفاع از خود و رفع تهدیدات خارجی، قرار گرفتن در میان کشورهای توسعه‌یافته، برخورداری از توانمندی‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، نظامی و …) بدون تردید دارای اعتبار خواهد بود. در مجموع پرستیژ بین‌المللی به معنای احترام و منزلتی است که یک دولت در جامعه بین‌المللی و بین بازیگران دیگر جهانی از آن برخوردار است. این واقعیتی آشکار است که قدرت پرستیژ می‌آورد و ایران با کنار هم قرار دادن هوشمندانه قدرت سخت و نرم با اجماع و وحدت ملی، در قاب خلیج فارس و تنگه هرمز تصویری مقتدر و فعال را از خود نشان داد و راه را برای اهداف استراتژیک و ایدئولوژیک انقلاب اسلامی در تحولات جاری و آینده منطقه باز کرد.