نشست «بررسی و احصای چالش‌های فقهی - عملیاتی کارمزد در بانکداری قرضالحسنه» با حضور دکتر شمسی‌نژاد، مدیرعامل بانک قرضالحسنه مهر ایران و دکتر حسین عنبرستانی، عضو دبیرخانه نهاد مردمی رسالت، در روز چهارشنبه 16 آبان ماه 1403 در مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام برگزار شد. در این جلسه به بررسی ابعاد مختلف کارمزد در بانکداری قرضالحسنه و چالش‌های مرتبط با آن پرداخته شد و نظرات مراجع عظام تقلید و راهکارهای عملی در حوزه کارمزد وام و ضرورت دقت در جریان‌های مالی بانکداری قرضالحسنه مورد بحث قرار گرفت.
نشست « بررسی و احصای چالش‌های فقهی – عملیاتی کارمزد در بانکداری قرضالحسنه» با حضور دکتر شمسی‌نژاد، مدیر عامل بانک قرضالحسنه مهر ایران و دکتر حسین عنبرستانی، عضو دبیرخانه نهاد مردمی رسالت و به میزبانی حلقه تأمین‌مالی مردم نهاد – احسانا مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام در روز چهارشنبه ۱۶ آبان ماه ۱۴۰۳ برگزار شد. مشروح این جلسه به شرح زیر است.
ارائه ابعاد مختلف کارمزد در بانکداری قرضالحسنه و چالش‌های مرتبط با آن
آقای نصیرلو، پژوهشگر حلقه احسانا مرکز رشد، در این ارائه ضمن تبیین اصطلاح کارمزد قرضالحسنه و نحوه محاسبه آن در شبکه بانکی، به گزارشی از روند هفت سال اخیر درآمدهای کارمزدی و پوشش هزینه‌ها در دو بانک قرضالحسنه مهر ایران و رسالت پرداخت؛ سپس نظر مراجع عظام تقلید درباره کارمزد وام قرضالحسنه در دو گروه موافق و مخالف مطرح گردید. در ادامه، ارائه به موضوعات فقهی و عملیاتی درآمدزایی بانک‌های قرضالحسنه و کارمزد اختصاص یافت:
– سودآوری بانک قرضالحسنه باتوجه‌به غیرانتفاعی بودن عقد قرضالحسنه
– سرشکن شدن هزینه‌های وام به مبلغ یا تعداد فقرات
– حذف کارمزد وام در صورت پوشش هزینه‌ها با سایر منابع درآمدی
– مشابهت کارمزد درصدی وام با سود ربوی
– عدم انطباق کارمزد با هزینه‌های واقعی و صوری بودن آن
دکتر شمسی‌نژاد در ادامه جلسه، به جزییات هزینه‌های تجهیز و تخصیص منابع در بانکداری قرضالحسنه پرداخت و امکان دریافت کارمزد قرضالحسنه بر اساس مزد خدمت و واقعی شدن هزینه‌های بانک را قابل تحقق دانست. ایشان یکسان‌انگاری شاخص‌های ارزیابی و نظارت بانک‌های قرضالحسنه با بانک‌های تجاری را از اهم مسائل قرضالحسنه شبکه بانکی مطرح کرد و بیان داشت با توجه به نبود تجربه جهانی در بانکداری قرضالحسنه، شاخص‌های عملیاتی مانند کفایت سرمایه برای بانک های قرضالحسنه موجود نیست و اقدامی جهت تفکیک شاخص های عملکردی بین بانکداری تجاری و بانکداری قرض الحسنه صورت نگرفته است.
کارمزد وام‌های قرضالحسنه در بانک رسالت
سپس دکتر عنبرستانی به بیان نکاتی از بانک قرضالحسنه رسالت پرداخت و اشاره کرد که “دغدغه بانک رسالت، رساندن قرضالحسنه به مدلی است که از لحاظ فقهی در جهان اسلام، به عنوان یک الگوی قابل پیاده‌سازی مطرح بشود.” وی درباره کارمزد وام در بانک رسالت نیز گفت: “در یک سال گذشته بانک رسالت بیش از یک میلیون و پانصد هزار فقره وام بدون کارمزد به مشتریان خود پرداخت کرده است.” ایشان اشاره داشتند برای تحقق وام بدون کارمزد، بانک رسالت با مدیریت هزینه‌های خود، امکان پرداخت هزینه‌هایی مثل اعتبار سنجی که ذاتا مختص بانک نیست را بین مشتری و ارائه دهنده خدمات بدون حضور بانک فراهم کرده‌است. دکتر عنبرستانی همچنین الکترونیکی و بدون شعبه شدن بانک را یکی از عوامل بسیار موثر در کاهش هزینه‌های بانک بیان کرد.
لزوم دقت در جزئی‌ترین جریان‌های مالی در بانکداری قرضالحسنه
در انتهای جلسه دکتر باقری، خدمت به مردم در حوزه بانکداری قرضالحسنه را برای مجریان آن بسیار مغتنم دانسته و با بیان خاطره‌ای از مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی (ره)، بر اهمیت احتیاط و دقت در جزئی‌ترین مباحث مالی تأکید کرد. همچنین ایشان یادآور شد قرضالحسنه ظرفیت و زمینه‌ای برای گردش مالی حلال در زندگی مسلمین است و لذا لزوم دقت در اداره بانکداری قرضالحسنه و جریان‌های پولی آن بسیار جدی است و باید به صورت حداکثری و متقن باشد.
