ایل‌راه‌ها یکی از مهمترین زیرساخت های معیشتی جامعه عشایر است و همکاری دستگاها از جمله سازمان «جنگلها، مراتع و آبخیزداری» و دستگاه قضایی برای آزادسازی مسیرهای تصرف شده طی سالها ضروری است.
ایل راه ها مسیرهایی بود که عشایر برای حرکت از ییلاق به قشلاق یا برعکس از آن استفاده می کردند. در این مسیر که حدود دو ماه طول می کشیده از علوفه مسیر برای دام استفاده می شده و به تدریج از منطقه گرمسیر به سردسیر یا برعکس منتقل می شدند. در این بازه زمانی از فشار بر مراتع ییلاقی و قشلاقی کاسته می شده است.
اما با ملی شدن مراتع ایل راه ها که حریم عشایر محسوب می شد به تدریج از دست آنها خارج یا تخریب شد. با وجود اینکه در قانون نیز ممنوعیت تغییر کاربری ایل راه ها تصریح شده است اما متأسفانه در خیلی از نقاط کشور این مسیرها دچار تغییر کاربری شده است و به بخش صنعتی یا زراعی تبدیل شده است. در برنامه چهارم توسعه ذیل ماده ۲ «آئین نامه اجرائی اصلاح قانون واگذاری و احیاء کلیه اراضی در جمهوری اسلامی» مصوب ۳۱/۱/۵۹ به صراحت به ممنوعیت واگذاری ایل راه های عشایری اشاره شده است. برخی از خبرگان واگذاری ایل راه ها و تغییر کاربری آن را غیرقانونی و غیرشرعی دانسته اند. چرا که این مسیرها حریم عرفی بهره برداران محسوب می شده و از بین رفتن آن، نظام اقتصادی عشایر را دچار چالش کرده است.
تغییر کاربری ایل راه ها نظام کوچ را دچار اختلال کرده و دردسرهایی را برای عشایر ایجاد کرده است. از جمله اینکه دامداران در بازه ای مجبورند علوفه دستی و برخی نهاده های دامی که قیمت بالایی دارد به دام بدهند. با توجه به اینکه حجم قابل توجهی از نهاده های دامی وارداتی است، این مسأله یعنی از بین رفتن ایل راه ها و استفاده نکردن از علوفه مرتعی زمینه وابستگی بیشتر به نهاده های خارجی را فراهم می کند.
با از بین رفتن ایل راه ها مسأله مهم دیگری که برای این قشر ایجاد شده تحمیل هزینه های حمل و نقل است. هر ساله برای رفتن از ییلاق به قشلاق یا برعکس مجبورند تعدادی از دام خود را بفروشند تا هزینه این رفت و آمد تأمین شود. علاوه بر آنکه در طول مسیر نیز با تلفات و اتفاقات غیرمنتظره مواجه می شوند. اما از سوی دیگر برخی بر این باورند که با تغییرات اجتماعی ایجاد شده لزومی به استفاده از ایل راه ها و کوچ به صورت پیاده وجود ندارد و باید این سبک جابجایی با استفاده از وسایل نقلیه را پذیرفت.
در مجموع با توجه مزیت اقتصادی مراتع هم از بعد امنیت غذایی کشور و همچنین امرار معاش حدود ۹۱۶ هزار خانوار روستایی و عشایری که به مرتع وابستگی دارند، ضروری است که مسأله ایل راه به عنوان یکی از مهمترین زیرساخت های معیشتی این جامعه تولیدکننده و غیور فراهم شود. در این خصوص همکاری دستگاه های اجرایی از جمله سازمان «جنگل ها، مراتع و آبخیزداری» و دستگاه قضایی برای آزادسازی مسیرها که حریم بهره برداری عشایر است راهگشا خواهد بود.
