اختتامیه بخش اول «دوره واره»، دوره آشنایی با تشکل‌های کشاورز و منابع طبیعی، با حضور اساتید و پژوهشگرانی از دانشگاه تهران، مؤسسه تحقیقات خاک و آب، حوزه علمیه تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، انديشكده آب، محيط زيست، امنيت‌غذايي و منابع‌طبيعي سازمان الگوی اسلامی پیشرفت و ... برگزار شد.
اختتامیه بخش اول «دوره واره»، دوره آشنایی با تشکل‌های کشاورز و منابع طبیعی، با حضور اساتید و پژوهشگرانی از دانشگاه تهران، مؤسسه تحقیقات خاک و آب، حوزه علمیه تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت‌غذایی و منابع‌طبیعی سازمان الگوی اسلامی پیشرفت و … برگزار شد. حضار این جلسه عبارت بودند از دکتر علی‌اکبر مهرابی، دکتر بلالی، دکتر سینا ملاح، دکتر جعفری، آقای محمدحسین سپه‌وند، دکتر بختیار، آقای محمد رشیدی، آقای جواد مرحمتی، آقای مرتضی تیموریان، دکتر محسن باقری نصرآبادی و دکتر هاشم سوداگر.
قابل ذکر است که «واره» عنوان فعالیتی جمعی و بین‌رشته‌ای با مشارکت پژوهشگران و کنشگرانی از رشته‌ها و با سوابق گوناگون است که به کوشش هسته سیاست کشاورزی و منابع طبیعی مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) با هدف آشنایی با تشکل‌های کشاورزی و منابع طبیعی و ترویج و تقویت آنها در حال اجرا است. بخش اول این دوره، متشکل از یازده جلسه در بازه زمانی آذر تا بهمن سال ۱۴۰۰ با محوریت مطالعه یکی از آثار برتر حوزه تشکل‌های کشاورزی و مباحثه حول آنها برگزار شد و اختتامیه این دوره در روز پنجشنبه ۲۱ بهمن در دانشگاه امام صادق (ع) برگزار گردید.
در ابتدای این نشست ابتدا آقای دکتر محسن باقری نصرآبادی به عنوان دبیر جلسه، برنامه این نشست را تشریح کرد و از حضار خواست که چکیده دیدگاه‌های خود در مورد مدل مفهومی و نقشه راه احیا و تقویت تشکل‌های کشاورزان را که طی دوره واره روی آن کار کرده بودند به صورت چکیده ارائه نمایند. سپس دکتر هاشم سوداگر، دبیر هسته سیاست کشاورزی و منابع طبیعی به معرفی مرکز رشد و فعالیت‌های اصلی هسته پرداخت که عبارتند از «حکمرانی مردم‌بنیان کشاورزی و منابع طبیعی بر پایه کشاورزی خانوادگی، تشکل‌های کشاورزی و مردمی‌سازی حکمرانی منابع طبیعی»، «هوشمندسازی سیاست‌گذاری کشاورزی»، «اصلاحات ساختاری در بدنه وزارت جهاد کشاورزی» و پیگیری «سیاست تغذیه متناسب با ظرفیت‌های اقلیمی». وی اشاره کرد یکی از مهمترین ضرورت‌‌های کشاورزی ما، به رسمیت شناختن واحدهای «تولید خانوادگی» به عنوان واحد اصلی تولید کشاورزی در کشور است. از آنجا که اینگونه واحدها معمولا از نظر اندازه، کوچک و متوسط هستند، صرفه به مقیاس و بهره‌وری در این سبک از تولید را باید از طریق حمایت از شکل‌گیری و توانمندی «تشکل»های کشاورزی و منابع طبیعی پیگیری کرد. برای این منظور باید به این سؤال اندیشید که چگونه می‌توان فرهنگ جمع‌گرای ایرانیان را با بهره‌وری اقتصادی همراه کرد. در این مسیر نیازمند یک مدل مفهومی و نقشه راه هستیم که امیدواریم در فعالیت‌های مطالعه‌ای، مشاهده‌ای و مباحثه‌ای «واره» به صورت جمعی به آن دست پیدا کنیم.
در ادامه دکتر بلالی، عضو اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت‌غذایی و منابع‌طبیعی سازمان الگوی اسلامی پیشرفت به ضرورت نگاه بین‌رشته‌ای و فرا حوزه‌ای پرداخت. وی بیان کرد که ما از منظر فنی به مسائل این بخش می‌نگریم و شما از منظر اجتماعی و مدیریتی. ما باید در کنار همدیگر به یک زبان مشترک و به یک جمع‌بندی منطقی برسیم که گره‌گشای مسائل باشد. از طرف دیگر ضرورت دارد که با کشاورزان تعامل کنیم و به زبان مشترک با ایشان برسیم. در ترویج کشاورزی همواره گفته می‌شود که باید بهره‌وری روش مدنظر خود را در عمل به کشاورزان نشان دهیم. اما این همه‌ی ماجرا نیست. برای اینکه فعالیت‌های ترویجی موفق باشند، توجه به چهار عنصر فناوری، اخلاق کاربردی، حکمرانی و علم ضرورت دارد. در مجموع ضرورت دارد که درس‌هایی از پیشینه نظام‌های یاریگری در کشاورزی ایران بیاموزیم و از این آموخته‌ها برای طراحی نظام‌های جدید یاریگری بهره ببریم.
دکتر علی‌اکبر مهرابی استاد تمام بازنشسته دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران به این مهم پرداخت که باید بدون جهت‌گیری و ذهنیت به سراغ کشاورزان برویم. معمولا حرف‌های ما به درد کشاورزان نمی‌خورند. حکایت ما حکایت فردی است که کت‌وشلوار بسیار شیک و گران قیمتی برای کسی می‌دوزد اما این لباس به تن فرد نمی‌خورد. ما ۹۰ سال است که سازمان ترویج کشاورزی در کشور داریم. اما توفیق قابل توجهی در ترویج کشاورزی و تعامل با جامعه کشاورزی نداشته‌ایم. نمی‌توان توصیه‌های برآمده از علوم مهندس کشاورزی و علوم انسانی و اجتماعی را به زور به کشاورزان تحمیل کرد. بلکه باید در کنار آنها و با آنها زندگی کنیم و از آنها بخواهیم که حرف بزنند و ما گوش بدهیم. در چنین صورتی ممکن است بتوانیم با برخی دانسته‌های خود به آنها کمک کنیم.
دکتر جعفری عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات خاک و آب به ارائه تجربیات خود در تعامل با کشاورزان پرداخت و اشاره کرد که ارتباط با بدنه کشاورزان و قانع کردن آنها برای یک الگوی کشت خاص سخت است. با وجود اینکه کشاورزان ما در بسیاری از موارد به صورت ناکارآمد عمل می‌کنند، لازم است که ارتباط درستی با این جامعه شکل بگیرد و از ضرر تولید جلوگیری شود. لازمه این کار شکل‌گیری تشکل‌های کارآمد، سپردن کار به تشکل و حضور ما در عرصه کشاورزی و بین کشاورزان است.
سایر افراد شرکت‌کننده در این نشست نیز به این موارد اشاره کردند:
– لزوم شناخت مدل‌های سنتی یاریگری در گذشته کشاورزی و منابع طبیعی ایران در عین توجه به اینکه پیاده‌سازی آن مدل‌ها در شرایط اقتصادی و اجتماعی و فناوری امروز ما شدنی و مطلوب نیست اما می‌توان از آنها درس آموزی‌هایی داشت؛
– ضرورت استفاده از رویکردهای اجتماعی برای مسائل بخش کشاورزی و پرهیز از نگاه فنی صرف؛
– لزوم استفاده از رسانه (فیلم، مستند، سریال و …) و برنامههای کاربردی (اپلیکیشن) برای آموزش کشاورزان؛
– لزوم ورود به میدان عمل برای کمک به کشاورزان و بهره برداران و تدقیق و اصلاح مدل‌های مفهومی؛
– توجه به اقتضائات اقلیمی و اجتماعی که شرایط متفاوتی برای عمل ایجاد می‌کند؛
– کشاورزی خانوادگی موضوع روز دنیا است.
– تشکل‌ها برای جبران خرد بودن کشاورزی خانوادگی لازم است.
– مدل‌هایی خوبی برای حل مسائل طراحی شده است، اما خیلی اوقات مشکل در اراده برای حل مسائل بر اساس آن مدل‌ها و مشکل در جرئت ورود به عرصه حل مسأله است.
در نهایت مقرر شد که هر یک از حضار، مطابق زمان‌بندی توافق شده، بر اساس مطالعات خود و مباحثی که طی دوره یازده جلسه‌ای بخش اول واره ارائه کرده‌اند، مدل مفهومی اولیه مدنظر خود را برای احیا و تقویت تشکل‌های کشاورزی ارائه نمایند تا در گام بعد، کمیته‌ای تخصصی برای بررسی مدل‌های ارائه شده و کوشش برای رسیدن به مدلی واحد و مورد توافق جمع تشکیل گردد. قابل ذکر است که پس از طراحی مدل مفهومی اولیه، بخش دوم «واره» با هدف مشاهده میدانی تشکل‌های موفق و ناموفق کشاورزی و مباحثه حول آنها و در نهایت به‌روزرسانی مدل مفهومی احیا و تقویت تشکل‌های کشاورزی اجرا خواهد شد.
