بعد از گذشت چهل سال از انقلاب میتوان گفت هر کدام از این «مجلس»ها از دو حیث «از مردم بودن» و «برای مردم بودن» برای خود روایت و داستانی مجزّا دارند و به همین نسبت در اذهان، تصویر و ادراک متفاوتی را ساختهاند. از آنجا که تصویر، برساختهای کاملاً فردی است، در این سلسله نگاشت تصویرهای برداشتی پژوهشگر که بعضاً ناشی از یک اتفاق برجسته یا برآیندی از وقایع و اقدامات است، در ادوار مختلف مجلس روایت شده است.
مقدمه
از جمله مهمترین اقدامات امام خمینی رحمهاللهعلیه برای تثبیت حکومت بعد از انقلاب اسلامی، برگزاری پنج انتخابات در سال اول پیروزی انقلاب اسلامی بود. امام با استفاده از عنصر مردمیبودن انقلاب، نهایت بهره را برد و با به میدان کشیدن مردم به انتخاب آنها اعتنا کرد و اعتبار بخشید. امامرحمهاللهعلیه که مجلس را «عصاره فضائل ملت» و « در رأس امور» میدانست، بنای انقلاب را بر خواست مردم گذاشت و از درون همان انتخاباتها، به نوع حکومت، تدوین قانون اساسی، قوه قانونگذاری و قوه اجرایی رسید.. در بین انتخابهای مردم، انتخابات مجلس شورای اسلامی، جنسی مردمیتر و برخاسته از درون تودههای مردم برای اثرگذاری در سطح ملی و حضور در قوه مقننه دارد؛ حتی بیش از انتخابات شوراها، که اگرچه مردمی است ولی سطحی محلّی دارد. اکنون بعد از گذشت چهل سال از انقلاب میتوان گفت هر کدام از این «مجلس»ها از دو حیث «از مردم بودن» و «برای مردم بودن» برای خود روایت و داستانی مجزّا دارند و به همین نسبت در اذهان، تصویر و ادراک متفاوتی را ساختهاند. از آنجا که تصویر، برساختهای کاملاً فردی است، در این سلسله نگاشت تصویرهای برداشتی پژوهشگر که بعضاً ناشی از یک اتفاق برجسته یا برآیندی از وقایع و اقدامات است، در ادوار مختلف مجلس روایت شده است. تنوع و گونهگونی این تصاویر میتواند معیاری برای تشخیص «مجلس طراز انقلاب اسلامی» مبتنی بر دو ویژگی موردنظر امام رحمهاللهعلیه یعنی «عصاره فضائل ملت» و « در رأس امور» باشد.
- مجلس اول؛ شور انقلابی
بعد از برگزاری چهار انتخابات «همهپرسی نظام حکومتی، خبرگان بررسی قانون اساسی، همهپرسی تأیید قانون اساسی، و دوره اول ریاست جمهوری»، در ۲۴ اسفند ماه ۵۸، اولین انتخابات مجلس شورای اسلامی برگزار شد. شاید اگر زمینههای قانونی انتخابات مجلس فراهم بود، این انتخابات، حتی زودتر از اینها برگزار میشد. به هر صورت، بعد از برگزاری مرحله دوم انتخابات، ۲۷۰ نماینده مردم در روز هفتم خرداد ۵۹ اولین مجلسِ بعد از انقلاب را تشکیل دادند و این روز (۷خرداد) مبدأ تشکیل مجالس مختلف در جمهوری اسلامی شد. در این مجلس نمایندگان طیفهای مختلف سیاسی، رأی آوردند ولی با این همه حزب جمهوری اسلامی، اکثریت را در مجلس دارا بود. فلذا هاشمی رفسنجانی، رئیس و آقایان پرورش، موسوی خوئینیها، عسکراولادی، یزدی و سیدمحمد خامنهای که همگی از حزب جمهوری اسلامی بودند، نایب رئیس شدند.
مهمترین اقدامات که در این مجلس یا در دوره این مجلس اتفاق افتاد:
۱) تشکیل کمیسیون تعیین تکلیف گروگانهای آمریکایی
۲) انتخاب شهید رجایی بهعنوان نخستوزیر
۳) طرح بررسی کفایت سیاسی بنی صدر
۴) انتخاب میرحسین موسوی بهعنوان نخستوزیر
۵) تصویب نخستین بودجه سالانه که مبنای بودجهنویسی پس از انقلاب شد (زمستان ۶۰ برای سال ۶۱)
۶) وقوع تورم سیدرصدی در زمستان ۶۱
از بین این حوادث، تصویر طرح بررسی عدم کفایت سیاسی بنیصدر، ضریب بالایی میگیرد. در حین بررسی طرح، معینفر بعد از انصراف سحابی -که هر دو از طیف نهضت آزادی بودند – بهعنوان مخالف طرح صحبت کرد. سپس ولایتی، خلخالی، موسوی خوئینیها، خامنهای و دیالمه بهعنوان موافقان طرح به ایراد دلایل خود پرداختند که در این بین سخنان آیتالله خامنهای، رنگ و بوی دیگری داشت که آغاز آن با آیهای از قرآن اینگونه آغاز شد: «اگر منافقان در کنار شما بمانند و به جهاد با دشمن بیایند، جز بر سستی و ناتوانی شما نخواهند افزود و در میان صفوف شما تفرقه و تشتت خواهند افکند.» و سپس ادامه دادند: «در این لحظات حساس که یکی از سرنوشتسازترین صفحات تاریخ ایران رقم زده میشود، از خدا میخواهم که مرا به آنچه رضای اوست هدایت کند و از طغیان زبان و دل و غلبهی هوی و هوس نگه دارد و اکنون که پس از یک سکوت و بردباری طولانی و دردناک، فرصت و تکلیف گفتن و افشا کردن داده است نیز، مانند گذشته ما را مدد رساند و یاری کند …»
و اینگونه به پایان بردند: «بنیصدر پس از آنکه انتخاب شد، از او دفاع کردیم. اینجانب در نمازجمعه بارها و بارها از او حمایت کردم و مردم را به حمایت از او دعوت کردم و علیرغم آن همه فشار تبلیغاتی نسبت به جریان خط امام، عکسالعمل نشان ندادم. اما جان کلام اینجاست که وقتی وجود او با استفاده از انواع روشهای تخریبی برای همین جمهوری بهصورت آفتی بیعلاج در میآید، و او در مقام ریاست جمهوری بزرگترین مدعی جمهوری اسلامی و تحقیرکننده آن به بلندگوی مخالفان میشود، آیا باز هم حمایت از او به معنای حمایت از جمهوری اسلامی است؟». سپس شهید دیالمه به ایراد نطق پرداخت و بعد از سخنان وی، رأیگیری انجام شد و از ۱۹۰ نماینده، ۱۷۷ نفر به عدم کفایت سیاسی بنیصدر، دوازده نفر ممتنع و یک نفر مخالف رأی دادند.
این برکناری، سرآغازی بر جریان ترورهای کور منافقین نسبت به توده مردم انقلابی، حزباللهی و مستضعف بود.