اخبار و مهمترین وقایع مرداد و شهریورماه ۱۴۰۱ در قالب «حکمرانی بر فضای مجازی، حکمرانی با فضای مجازی، حکمرانی جهانی فضای مجازی» در زمینه سفرنامه ماهیانه ارائه میگردد:

حکمرانی بر فضای مجازی:

ارسال ماهواره خیام به فضا

از مهمترین اخبار مردادماه ۱۴۰۱ ارسال ماهواره خیام با استفاده از پرتابگر روسی سایوز بود. این ماهواره که تحت مالکیت جمهوری اسلامی ایران بود در روز ۱۸ مرداد توسط یک پرتابگر روسی و از پایگاه فضایی «بایکونور» قزاقستان به فضا پرتاب شد. طبق اعلام سازمان فضایی هدف این مأموریت استفاده از داده‌ها و تصاویر ارسالی آن به مدت ۵ سال در حوزه‌های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها و مدیریت حوادث غیرمترقبه و نیروهای دفاعی است.[۱] به عنوان مثال در حوزه منابع طبیعی و آبی یکی از مشکلات فعلی جهان بحران و مدیریت منابع آب است؛ خصوصاً برای ایران که از نظر جغرافیایی کشوری خشک و نیمه خشک محسوب می‌شود، این ماهواره برای حل این بحران می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد. همچنین در بحث مدیریت حوادث مترقبه یکی از حوادث مهم و خسارت آفرین سیل است؛ هنگامی که حوادثی مانند سیل رخ می‌دهد اگر بخواهیم برای تشخیص صدمات این حوادث از مناطق آسیب‌دیده بازدید کنیم قطعاً دقت لازم را نخواهیم داشت، اما با استفاده از ماهواره‌ها می‌توانیم این مسائل را با دقتی ویژه مدیریت کنیم. علاوه بر این موارد در حوزه توسعه فاوا نیز یکی از مهمترین مسائل حکمرانی فضای مجازی داشتن زیرساخت‌های مناسب من جمله ماهواره‌های فضایی است که این حرکت گام بلندی در این راستا نیز می‌باشد.

رئیس سازمان فضایی ایران با تأکید بر اینکه این ماهواره به سفارش ایران در یکی از شرکت‌های روسی ساخته شده است، گفت: این ماهواره بر اساس پارامترهای تعیین شده از سوی ایران و همچنین نظارت ایران به مرحله ساخت رسید و در ایران نیز ما برای دریافت داده‌های این ماهواره علاوه بر تجهیز ایستگاه‌های فضایی موجود اقدام به تهیه ایستگاه‌های سیار نیز در اقصی نقاط کشور کرده‌ایم. وی همچنین هزینه این پروژه را حدود ۴۰ میلیون دلار برآورد کرد. [۲]

اختلال در اینترنت استان‌ها

در مرداد‌ماه یکی از اتفاقاتی که هیاهوی زیادی در رسانه‌ها ایجاد کرد، اختلال در اینترنت شهرهایی مثل تهران و مشهد بود. در ابتدای مردادماه اختلالی در اینرنت شهر تهران به وجود آمده بود که وزیر ارتباطات از مردم عذرخواهی نموده و علت اختلال را فرسودگی تجهیزات بیان کرد.[۳] همچنین ظهر روز بعد شرکت مخابرات ایران اعلام کرد اختلال و قطعی تلفن و اینترنت ثابت در منطقه ۲ تهران ناشی از سرقت کابل‌های مسی بوده و این اختلال نیز برطرف شد.[۴] پس از این اتفاق در ۸ مردادماه به گزارش اداره کل ارتباطات شرکت ارتباطات سیار ایران، در پی قطع فیبر استانی در خراسان رضوی، ارتباط برخی از مشترکان همراه اول دچار اختلال شد.[۵] اما علاوه بر این دو اختلال، در هفته متنهی به ۱۲ مرداد بنا بر گفته وزیر ارتباطات دو حادثه داشتیم که یکی از آنها در مشهد رخ داد. روز شنبه بر اثر قصور یکی از پیمانکاران شرکت مخابرات یکسری از فیبرهای نوری مرکز قطع شده بود و حدود ۴ ساعت ارتباطات چند استان اعم از خراسان رضوی، جنوبی، شمالی و کرمان دچار اختلال شده بود که برطرف شد. روز دوشنبه هم یکی از حوضچه‌های شرکت مخابراتی ایران در خیابان کارگر دچار آتش‌سوزی شد که باعث قطع ارتباطات مشترکان شرکت ایرانسل و مشترکان شرکت مخابرات به مدت چهار الی پنج ساعت شد. وزیر ارتباطات جلسه‌ای برای بررسی این دو حادثه برگزار نموده و اعلام کرد عامل اصلی بروز این حوادث، متأسفانه عدم رعایت اصول حرفه‌ای توسط این اپراتورها بود که در آن اصول پدافند غیرعامل هم رعایت نشده بود.[۶] از آنجا که در اظهارات وزیرارتباطات نیز اشاره به اصول پدافند غیرعامل شده است، ضروری است مسئولین توجه بیشتری به حوزه نفوذ و جنگ سایبری خصوصا در شرایطی که تحریم‌های اقتصادی اثرگذاری بسیار کمتری از قبل پیدا کرده اند، داشته باشند. به گفته رهبر معظم انقلاب « امروز نقشه‌ی دشمن این سه چیز است: فشار اقتصادی، فشار روانی، و فشار عملی؛ هدف هر سه نوع فشارهای دشمن هم سیطره‌ی بر کشور عزیز ما ایران است.[۷]» فشار اقتصادی در برهه کنونی همان تحریم است. فشار روانی عملیات ناراضی نمودن مردم با استفاده ازحربه‌های مختلف من جمله اختلال در اینترنت و حمله‌های سایبری است و فشار عملی آشوب و اغتشاش. حال با این حجم از قطعی اتصال به اینترنت در یک ماه و هجمه‌های رسانه‌های غربی و معاند، مشخصاً یکی از حربه‌های فعلی دشمن در این جنگ نرم ، جنگ سایبری و قطع اینترنت و به دنبال آن ایجاد نارضایتی عمومی در بین مردمی است که وجود اینترنت برای برخی از آن‌ها مانند خوراک و هوایی برای تنفس شده است. لذا به نظر حداقل باید به سمت ایجاد زیرساخت‌های بومی پایدار و همچنین رعایت اصول پدافند غیرعامل برویم تا چنین مشکلاتی باعث ایجاد نارضایتی بیشتر مردم نگردد.

کلاهبرداری ۹ هزار میلیارد تومانی با رمزارز دیجیتال

یکی از مهمترین موضوعات در حکمرانی بر فضای مجازی، امنیت است. در این راستا یکی از اتفاقات مهمی که در مردادماه صورت گرفت کشف کلاهبرداری سایبری افرادی با استفاده از رمزارزها بود. در این زمینه سردار وحید مجید رئیس پلیس فتا فراجا اظهار کرد: برابر رصدهای صورت گرفته در فضای مجازی و اخبار واصله مبنی بر اینکه شخصی ناشناس اقدام به خرید و فروش کلان املاک و زمین‌های شهری با ارز دیجیتال در سطح کشور و همچنین استان زنجان می‌کند، موضوع بلافاصله در دستور کار فنی سایبری کارشناسان پلیس فتا زنجان قرار گرفت. با شناسایی مشاور املاکی که مبایعه‌نامه‌ها در آنجا تنظیم شده بود مشخص شد که معاملات در سطح کلان است و یکی از معاملات تعداد ۷۷ ملک اعم از تجاری و مسکونی به ارزش بالغ بر مبلغ ۱۳۱ میلیون دلار معادل ۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است. متهم با نمایش عددی مبلغ به دلار و با توجه به عدم آشنایی فروشنده با ارزهای دیجیتال و مفاد مبایعه‌نامه تنظیم شده که در آنها قید شده بود عین ثمن معامله نقدا پرداخت شده است، با اخذ وکالت فروش از فروشنده و تعیین موعد ۳ ماهه نقد شدن ارزهای دیجیتال صوری نمایش داده شده مورد ادعا، امکان هرگونه معاملات بعدی را به صورت کاملاً قانونی برای خود فراهم کرده بود. با بررسی سایر معاملات و کلاهبرداری‌های انجام شده متهم به روش مشابه مشخص شد که وی با همین شیوه و شگرد اقدام به معامله با ۳ شخص دیگر به مبلغ ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان،۲ هزار و ۶۰ میلیارد تومان و یکصد و ۷۰ میلیارد تومان کرده که در مجموع ارزش کل معاملات انجام شده توسط متهم به این روش مبلغ ۹ هزار و ۲۳۰ میلیارد تومان محاسبه و استخراج شده و مراحل قضائی آن تحت رسیدگی است.[۸]

فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و ملی شدن اینترنت ایران در روزهای آخر شهریور

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، در چند روز پایانی شهریورماه به دلیل به وجود آمدن اوضاع آشفته و ایجاد برخی اغتشاشات در نقاط مختلف کشور، شاهد اختلال در دسترسی به اینترنت و در ادامه فیلتر شبکه های مجازی خارجی به ویژه اینستاگرام بوده‌ایم. به گفته فعالان کسب و کار مجازی، اغتشاشات اخیر باعث افت شدید بازار کسب و کارهای اینترنتی شده است. براساس گزارش سال گذشته مرکز آمار ایران، معادل ۱۱ میلیون نفر از طریق شبکه‌های مجازی کسب درآمد می‌کنند به طوری که حدود ۹ میلیون نفر یعنی ۸۳ درصد از طریق اینستاگرام در حال کسب درآمد هستند.[۹]

اما آیا فیلترینگ راه حل نهایی است؟ آیا با فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی خاصی مشکل حل می‌شود؟ در پاسخ باید گفت فیلتر کردن یکی از راه‌های کنترل و مدیریت فضاست؛ البته در کنار فیلترینگ باید اقدامات دیگری هم انجام شود تا فیلتر کردن موثر واقع شود. به عنوان مثال زمانی که حجم بالایی از کسب و کار‌های مردم در پلتفرم‌های خارجی مثل اینستاگرام بنا شده است فیلتر ناگهانی و قطع ارتباط علاوه بر تعطیلی این کسب و کارها و ضرر اقتصادی باعث ایجاد نارضایتی نیز می‌شود. باید پیش از فیلتر کردن مقدمات مهاجرت به پلتفرم‌های داخلی به خوبی انجام شود و سپس فیلترینگ نهایی رخ دهد. حال در این شرایط که به دلیل اوضاع اضطراری فیلترینگ رخ داده است، مسئولین باید هرچه سریع‌تر حمایت از پلتفرم‌های داخلی را آغاز نمایند تا کسب و کارها بیش از این آسیب ندیده و رضایت عمومی هم خدشه دار نشود.

علاوه بر فیلترینگ اتفاق مهمی که در این مدت رخ داد تجربه اینترنت ملی و قطع نشدن کامل دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی برای مردم ایران بود. تجربه ای که مسئولین هرچه زودتر باید به بازخورد‌گیری و عبرت‌آموزی از موفقیت‌ها و شکست‌های این تجربه بپردازند.

ادامه اخبار در یادداشت بعدی…

پی‌نوشت:

[۱] https://www.isna.ir/news/1401051812872/%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D9%85-%DB%B6%DB%B0%DB%B0-%DA%A9%DB%8C%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%DB%B5%DB%B0%DB%B0-%DA%A9%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%85%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B4%D8%AF

[۲]ttps://www.isna.ir/news/1401051913777/%D8%AA%D9%88%D8%B6%DB%8C%D8%AD%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%86%D8%AD%D9%88%D9%87-%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D9%87%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF-%DB%B4%DB%B0-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%86

[۳] https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-62/3885188-%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%AA-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA-%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D8%B1%D8%AF

https://www.mashreghnews.ir/news/1402494/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%B7%D9%88%D8%B7-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%84%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D9%82%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%DB%8C [4]

[۵] https://mci.ir/news/-/view/1440503

[۶] https://www.isna.ir/news/1401051209602/%D8%B9%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF

[۷] بیانات رهبر معظم انقلاب در تاریخ ۱۴/۳/۱۳۹۷

[۸]https://www.hamshahrionline.ir/news/696878/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%B9-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%B1%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B2-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7

[۹] https://www.rokna.net/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-74/828880-%D9%82%D8%B7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA-%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF-%DA%86%D9%87-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%B1%D9%81-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%AF