برون‌رفت از وضعیت اقتصادی نا به سامان کشور و تبدیل تهدید تحریم فلج‌کننده به فرصت پیشرفت و عدالت اقتصادی، علاجی جز روی آوردن به تولید ندارد. رهبر معظم انقلاب، در سال پیشرو، بار دیگر با تأکید بر مقوله تولید، «تولید، پشتیبانی‌ها، مانع‎زدایی‎ها» را به عنوان اساسی‌ترین راهبردِ، کلان برنامه‌های کشور تعیین کردند. یکی از موانع تولید در کشور، چالش‌های تأمین مالی و عدم امکان بهره‌گیری از منابع مالی خرد در راستای حمایت از تولید است. «ساماندهی مردمی به سرمایه‌گذاری‌های خرد» و «کمک مؤمنانه جهت اشتغال‌زایی» شاه کلیدی‌ است که رهبر معظم انقلاب در خطاب نوروزی خود به ملت ایران، به آن اشاره کردند و توجه به این مقوله می‌تواند در راستای پشتیبانی و مانع زدایی از تولید بسیار راه گشا باشد. در این زمینه چند نکته مهم وجود دارد که در تبیین راهکار فوق مؤثر به نظر می‌رسد.

لزوم سرمایه‌گذاری مردمی در تولید

نظام جمهوری اسلامی ایران، نظامی ست متکی به مردم و تجربه نشان داده است که در هر عرصه‌ای که بستر مشارکت مردمی ایجاد شده، پیشرفت محقق و گشایش حاصل شده است. عرصه اقتصاد نیز از این قاعده مستثنا نیست و فراهم شدن زمینه و فرصت مناسب برای نقش‌آفرینی مردم در تحقق حماسه اقتصادی، یکی از اصلی‌ترین اولویت‌های سیاست‌های اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شود. بی‌تردید رونق تولید بدون همدلی و همراهی مردم میسر نخواهد شد. در صورتی شعار جهش تولید و حمایت از کالای ایرانی به منصه ظهور خواهد رسید که هر ایرانی در حد توان خود یک سرمایه‌گذار و یک تولیدکننده محسوب شود. تا زمانی که آحاد مردم از منابع مالی و غیرمالی خود هزینه نکنند، حمیت لازم برای پیشرفت در تولید و تعصب لازم جهت حمایت از کالای ایرانی را نخواهند داشت.

آتش به اختیار در حمایت مالی از تولید

لزوم ساماندهی مردمی و به میدان آمدن نهادهای فعال انقلابی در عرصه برنامه‌ریزی جهت هدایت سرمایه‌های خرد به سمت تولید، حکایت از نوعی فرمان «آتش به اختیار» دارد؛ لذا ضرورت دارد همه جوان‌ها و گروه‌های مؤمن به صورت خودجوش و مطابق با قوانین و مصلحت کشور به مدیریت منابع خرد برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک بپردازند و معطل نهادهای رسمی متولی این حوزه نباشند. همچنین این امر حاکی از اختلال در دستگاه‌های مرکزی موظف به هدایت نقدینگی به سمت بخش‌های مولد اقتصادی است. شواهد حاکی از آن است که نظام بانکی و بازار سرمایه کشور در مدیریت صحیح نقدینگی و به ویژه جهت‌دهی به سرمایه‌های خرد عاجز بوده‌اند. این ضعف در مدیریت منجر به سردرگمی افراد مشتاق به سرمایه‌گذاری خرد جهت رونق تولید و عدم امکان مشارکت حداکثری آحاد جامعه شده است.

کمک مؤمنانه به تولید؛ مصداق جهاد با مال

در قرآن کریم ده مرتبه جهاد با مال و جان در کنار هم به‌ کار رفته است و قابل‌توجه است که در همه موارد جهاد با مال قبل از جهاد با جان مورد تأکید واقع شده است. اگرچه هر گونه صرف مال در راه خدا می‌تواند جهاد با مال در نظر گرفته شود ولی قطعاً سرمایه‌گذاری در مسیر رونق تولید و اشتغال‌زایی در شرایط فعلی کشور، از عالی‌ترین مصادیق این امر محسوب می‌شود. امروزه تصور غالب و گفتمان رایج در حوزه مواسات و کمک مؤمنانه معمولاً به پرداخت‌های بلاعوض جهت رفع نیازهای مصرفی اقشار ضعیف محدود می‌شود. در صورتی‌ که همان‌طور که رهبر انقلاب تبیین فرمودند، سرمایه‌گذاری در تولید و ایجاد زمینه اشتغال برای گروهی از جوانان نیز می‌توان از نمونه‌های بارز کمک مؤمنانه باشد. قطعاً ایجاد شغل برای یک جوان به منزله ایجاد درآمد پایدار برای او است و اغلب اولویت بیشتری نسبت به رفع نیازهای مصرفی مقطعی افراد جامعه دارد.

روش‌های کمک مؤمنانه به تولید

لازم به تذکر است که در این سبک کمک مؤمنانه حتماً لازم نیست، پرداخت‌ها بلاعوض باشد؛ بلکه می‌توان از ظرفیت قرارداد قرض‌الحسنه و حتی قراردادهای انتفاعی (عقود مبادله‌ای و مشارکتی) نیز استفاده کرد. به‌کارگیری روش قرض‌الحسنه در تأمین مالی کسب‌وکارهای خرد علاوه بر اینکه عزتمندانه‌تر است و انگیزه کار و تلاش جهادی را در افراد تقویت می‌کند، امکان به‌کارگیری و جریان چندباره منابع را ایجاد می‌کند. در نهایت در صورت بهره‌گیری از قراردادهای انتفاعی، باید محقق شدن سود در جریان واقعی تولید و مخاطرات احتمالی موردپذیرش سرمایه‌گذار باشد.

محوریت مساجد

در گام اول کمک مؤمنانه، نقش بی‌بدیل مساجد در جذب و هدایت منابع، غیرقابل‌انکار است. صبغه مردمی و کارکردهای اقتصادی-اجتماعی مسجد، نشان می‌دهد که مساجد در عرصه کمک مؤمنانه به تولید هم می‌توانند مؤثر واقع شوند. حضور فعال مساجد در ساماندهی سرمایه‌گذاری‌های خرد به سمت تولید و محوریت مسجد در کارآفرینی اجتماعی، برکات متعددی را به همراه دارد. از جمله اینکه مساجد علاوه بر تأمین مالی، می‌توانند در زمینه بسیج نیروی کار متعهد و تدارک بازار فروش مناسب به کسب‌وکارهای نوپا کمک کرده و چرخه کارآفرینی را تکمیل کنند. همچنین محوریت مساجد در کمک مؤمنانه به تولید، علاوه بر فراهم کردن زمینه نقش‌آفرینی مردم در امر تولید، می‌تواند به رونق بیشتر مساجد و ارتقاء فرهنگ مواسات و برادری در جامعه اسلامی بینجامد.

سخن پایانی

نیمه شعبان سال گذشته، پس از آن که مقام معظم رهبری در بیانات خود، مفهوم مواسات را تبیین کردند، پویش رزمایش همدلی آغاز شد و نهادهای مردمی در عرصه مدیریت کمک‌های مؤمنانه، خوش درخشیدند. تقریباً یک سال از این اقدام و قیام جمعی گذشت و امروز، انگشت اشاره ولیّ، هدف تازه‌ای را نشان گرفته است. همان‌گونه که در گام اول کمک مؤمنانه، ملت ایران، نهاد انقلابی و رسانه ملی به نحو احسن وارد میدان شدند، انتظار می‌رود در عرصه کمک مؤمنانه به تولید هم به خوبی نقش خود را ایفا کنند. ان شاء الله در مجال دیگری به برنامه‌های میان‌مدت و راهکارهای عملیاتی دستیابی به هدف فوق خواهیم پرداخت.

منتشر شده در خبرگزاری فارس