شهریار شهیر
شهریار شهیر

مصاحبه اختصاصی مرکز رشد دانشگاه امام صادق(علیه السلام) با دکتر سید حسین موسوی فر از شاگردان ۱۵ ساله دکتر شهریاری و همکار ایشان در سازمان انرژی اتمی

آشنایی بنده با دکتر شهریاری از زمان مقطع کارشناسی شروع شد که ایشان در آن زمان دانشجوی دکتری بودند و کمک استاد درس فیزیک. به نوعی ایشان مسئول حل تمرینات درس فیزیک بنده بودند و در همان زمان مشاهده می شد که قوت علمی ایشان حتی بیشتر از اساتیدی بود که اصل درس فیزیک را به ما تدریس می نمودند. در این ایام ما چند ماهی بیشتر خدمت جناب دکتر نبودیم که همسر اول ایشان هنگام زایمان فوت کردند و ایشان به دلیل مراقبت‌هایی که نیاز بود از فرزندانشان داشته باشند نتوانستند مدتی در درس حاضر شوند.

این گذشت تا مقطع فوق لیسانس که ایشان هیأت علمی امیرکبیر بودند و استاد راهنمای بنده در پایان نامه فوق لیسانس، بعد از مقطع فوق لیسانس که به طور قراردادی در سازمان بودیم ایشان هفته ای سه روز دانشگاه می رفتند و هفته ای دو روز در سازمان بودند. در دانشگاه بنده و ایشان هم اتاق بودیم تقریبا دو سه سال هم اتاق بودیم. در مقطع دکتری هم چند درس را خدمت ایشان بودیم و راهنمایی تز دکتری را هم قبول زحمت کردند که در همان سالی که تز دکتری را با ایشان کار می کردم ایشان به مقام رفیع شهادت نائل شدند و بنده با آنچه از خرمن معرفتی و علوم ایشان به دست آورده بودم رساله را به پایان رساندم. این ایام حدود ۱۵ سال بهترین لحظات عمر بنده با ایشان بود که بنده شاگردایشان بودم.

یکی از خصوصیات بارز شخصیتی ایشان این بود که در فعالیت های علمی واقعاً واقعاً پرکار بودند به معنای واقعی کلمه. مثلاً هفته ای سه روز که در دانشگاه با هم دیگر بودیم ایشان موقع ناهار که می شد اگر صف ناهار شلوغ بود به گرفتن یک کاسه ماست بدون صف اکتفا می کردند و برای ناهار همان ماست را تبدیل به دوغ می کردند و با نان میل می کردند تا از کارشان باز نماند. یعنی دکتر در این حد برای وقتش ارزش قائل بود و لحظه ای را برای کار کردن از دست نمی داد. لیکن با تمام این احوال بنده کسی را ندیدم که به اندازه دکتر شهریاری برای دانشجوها وقت بگذارد خصوصاً اینکه مشی شاگرد پروی فوق‌العاده بالایی داشتند و برایشان مهم نبود دانشجویی که به ایشان مراجعه کرده است دانشجوی خودشان هست یا غیر دانشجویان خودشان. حتی دانشجویانی که از شهرستان و دانشگاه های دیگر به ایشان مراجعه می کردند ایشان با روی باز می پذیرفتند و به سوالات شان پاسخ می دادند البته بخشی از آنها که سوالات ساده تر بود را به بنده که هم اتاقشان بودم ارجاع می دادند و خصوصا سوالات مهم و سخت تر را خودشان با روی باز وقت می گذاشتند و به آن می پرداختند. بعضا دانشجویان در صف می نشستند تا نوبتشان بشود و خدمت آقای دکتر برسند و سوال خود را بپرسند.

همین طور ایشان به دلیل مشغله زیاد از عبادتشان کم نمی گذاشتند وقتی به نماز می ایستادند با آرامش و وقار خاصی نماز را می خواندند که اجازه نمی دادند مشغله ایشان مانع عبادتشان شود. همان طور که اجازه نمی دادند مشغله شان از رسیدگی به دانشجویان بکاهد.

در یک مقطعی ایشان در انجمن هسته ای نزدیک به ۱۰۰ پایان نامه داشتند که بنده تعجب می کردم یک انسان چه طور می تواند این مقدار وقت بگذارد و به دانشجویان بپردازد. و واقعا نیت مادی هم نداشتند. در دوره های مختلف که انجمن هسته ای برگزار می کرد شرکت می کردند تا بتوانند علمی که دارند را ترویج دهند. در کنفرانس های مختلف شرکت می کردند و این ترویج می کردند. شاگردان فعال ایشان که نمی توانم اسمشان را ببرم در دانشگاهها و سازمان الان دارند فعالیت های بسیار خوبی انجام می دهند و همه از ثمرات شهید بزرگوار بود.
در مقطع دکتری که با هم بودیم یک روز با پرایدی که داشتند- که البته این هم ساده زیستی ایشان بود که با وجود استاد تمامی و شرایط علمی بالایی که داشتند پراید سوار می شدند- می خواستند بنده را تا ایستگاه اتوبوس برسانند با بنده صحبت می کردند از بنده پرسیدند فلانی برای چه درس می خوانی و می خواهی به کجا برسی؟ بنده از شدت علاقه ای که از همان زمان به ایشان داشتم گفتم می خواهم مثل شما بشوم. ایشان خندیدند و گفتند من می خواستم بشوم امام محمدباقر شدم شهریاری شما که می‌خوایی مثل من شوی چیزی نمی شوی.

از نظر علمی ایشان واقعا برای بنده تاثیر گذار بود. ما در حوزه تخصصی خودمان روش مونت کارلو را ایشان شروع کردیم که الان به کد MCNP و معروف شده شهید شهریاری اولین نفری بودند که این کد را اجرایی کردند و از آن در مباحث مختلف استفاده کردند و همان اوایل خدمت ایشان بودیم و تا الان هم داریم روی همین کار می کنیم.

دکتر خودشان متخصص بود و مبدع بودند در روش منوت کارلو و کد MCNP و الان MCNPX است که ما بیشتر در این حوزه کار کردیم و از دکتر استفاده کردیم که مربوط به روش شبیه سازی و محاسبات می شد. این‌ها کدهای خیلی مهمی است که برای آمریکاست و آمریکایی‌ها آن را نوشتن و اجازه دسترسی به ورژن‌های جدید آن را به هیچ عنوان به ما نمی دهند روش مونت کارلو روش بسیار معتبری در محاسبات عددی و آماری است. دکتر وقتی می خواستند اولین راکتور را طراحی کنند از این کد استفاده کردند لذا این کد هم الان خط قرمز شده است آن زمان دکتر روی ورژن قدیم این کد کار می کردند که الان ورژن جدید آن آمده است ولی ما دسترسی به آن نداریم.

استاد راهنمای دکتر شهریاری مرحوم دکتر سهراب پور بودند که آمریکا هم درس خوانده بودند و دکتر شهریاری را به شدت تشویق می کردند برای این روی این کد کار کنند و ایشان در رساله دکتری خود از آن استفاده کردند و اولین کسی بودند که در ایران به این کد پرداخت که در طراحی راکتور طراحی محاسبات و … نقش کاربردی هم دارند که روش آن روش مونت کارلو و آماری است.

به نظر شما در پسابرجام اگر دکتر شهریاری در قید حیات بودند چه فعالیت‌هایی انجام می دادند؟

در پسابرجام اگر دکتر شهریاری بودند به خود اتکایی بیشترین اهمیت را می دادند. واقعاً ایشان به خود اتکایی تأیید فوق‌العاده ای داشتند و خودشان هم بسیار به این پای‌بند بودند. اگرچه برخی ایراد می گیرند که این سخن منطقی نیست ولی نمی توان در کار علمی از دیگران منقطع شد ولی دکتر شهریاری به این نکته بسیار پایبند بودند و در ضمن استفاده از علوم دیگر خود را وابسته به دیگران و شرق و غرب نمی دانستند و منتظر نبودند تا از بیرون مرزها تحرکی و علمی تولید شود تا پیروی کنند بلکه خود را در مرزهای دانش تصور می کردند و دست به خلاقیت های بزرگی می زدند.