هسته منظومه فکری علامه طباطبایی در ایام بزرگداشت مرحوم علامه طباطبایی با هدف تبیین و ترویج روایتی منسجم از شخصیت و اندیشه اجتماعی ایشان، دوره «مدینه المیزان» را آغاز کرد...
هسته منظومه فکری علامه طباطبایی در ایام بزرگداشت مرحوم علامه طباطبایی با هدف تبیین و ترویج روایتی منسجم از شخصیت و اندیشه اجتماعی ایشان، دوره «مدینه المیزان» را آغاز کرد. این دوره یک دوره آموزشی – تربیتی است که مخاطبان آن، دانشجویان رشته های علوم اجتماعی و به صورت متمرکز، دانشجویان دانشگاه امام صادق (ع) هستند. بخش اول دوره در شهر مقدس قم و با حضور در بیت شریف مرحوم علامه طباطبایی (دارالقرآن علامه طباطبایی) و با حضور اساتید حوزوری و دانشگاهی برگزار شد.
بررسی جایگاه مرحوم علامه طباطبایی در میان متفکران انقلاب اسلامی برای حرکت به سمت تولید علوم انسانی اسلامی، توجه به ابعاد تربیتی و جریان ساز فکری و عملی ایشان و همچنین روایتی کلان از اصول اندیشه ایشان محورهای اصلی آموزشی بخش اول این دوره در شهر مقدس قم بودند. حضور در بیت آیت الله حسن رمضانی از شاگردان علامه حسن زاده آملی و بهره مندی از لطایف و خاطرات حیات مرحوم علامه طباطبایی با بیان ایشان در کنار برنامه ها و ابعاد فرهنگی اردو، ابعاد تربیتی این دوره را شکل می دادند.
در روز اول دوره، بحث متفکرمحوری و مشخصات اندیشه ای مرحوم علامه طباطبایی در راستای تولید حکمت مدنی انقلاب اسلامی توسط حسین قاسمی دبیر هسته ارائه شد. در این ارائه، با تبیین نسبت علوم انسانی و تقسیم بندی علوم در سنت اسلامی، ایده متفکرمحوری به عنوان ایده حرکت از حکمت نظری به سمت تولید حکمت مدنی معرفی شد. جامعیت، عمق و نظام مندی به عنوان سه ویژگی اساسی برای حکمت نظری مورد نیاز برای تولید حکمت مدنی انقلاب اسلامی مورد بحث قرار گرفت و در ادامه، مشخصات فکری که در آثار مرحوم علامه طباطبایی وجود داشته و ایشان را به عنوان متفکرِ محوری عرصه تولید حکمت مدنی متعین می کند، تبیین شد. مشخصاتی از جمله ظرفیت های روشی تحلیل و گفتگو با نظریات غربی، ارائه نظریه سامان بخشی به اجتماع، ارائه منسجم و لایه ای نظام فکری، ارائه مبسوط مبانی قریب به حوزه حکمت مدنی، بسط داشتن ابعاد مورد نیاز برای تقابل فکری و تهاجمی با غرب از جمله نظریه معرفت شناسی، فلسفه اخلاق، فلسفه سیاسی و… در اندیشه علامه طباطبایی بررسی و دلالت های اجمالی آن در آثار معرفی شد.
حجت الاسلام دکتر زهیر انصاریان از فارغ التحصیلان دانشگاه امام صادق (ع) و اساتید حوزه علمیه قم، با ارائه بحثی پیرامون جایگاه علامه طباطبایی در سنت فکری سده اخیر، سنت های دوگانه ای که مرحوم علامه طباطبایی در تکمیل و نقد آن ها به تولید اندیشه رسیده اند را تبیین کردند. در نگاه ایشان، دانش حکمت عملی که از فارابی در سنت اسلامی آغاز شده است به عنوان سنت اصیلی که مرحوم علامه طباطبایی آن را تایید و تکمیل کرده اند و سنت تفسیری که در میان اهل سنت رواج داشته را به عنوان سنتی که مرحوم علامه طباطبایی در نقد و اصلاح آن ظاهر شده اند، نشان دادند. روش شناسی فهم دین از منابع دینی و روش شناسی حرکت از حکمت نظری به سمت اعتبارات عقل عملی دو روش شناسی هستند که ایشان را پیشتاز عرصه حکمت عملی و تولید علوم انسانی اسلامی می کنند. به بیان ایشان دانشگاه امام صادق (ع) با درایت مرحوم آیت الله مهدوی کنی با فهم این سنت و این جایگاه، ذیل مکتب فکری امام راحل و علامه طباطبایی و خصوصا با محوریت اندیشه های شهید مطهری به عنوان واسط و رابط حرکت به سمت این متفکران طرح ریزی شده است و باید به آن پایبند باشد.
حجت الاسلام امین اسدپور از اساتید حوزه و دانشگاه به تبیین جریان شناسی فکری متفکران مسلمان برای فهم جایگاه و ظرفیت فکری مرحوم علامه طباطبایی پرداختند. سه مقطع مهم تاریخ شیعی که با شکل گیری حکومت و پر رنگ شدن جریانات اجتماعی، تولیدات فکری و اندیشه ای رونق یافت، بررسی شدند. دوره اول، در قرون ۳ الی ۵ که قله آن شکل گیری حکومت آل بویه و تقویت جریان های فکری و ظهور مکتب بغداد و بزرگانی همچون فارابی است. مقطع دوم، شکل گیری حکومت محلی حلّه و شکل گیری مکتب فکری حله و ظهور علمایی همچون محقق حلی و علامه حلی است. مقطع سوم، دوره صفوی و شکل گیری مکتب فکری اصفهان با بزرگانی مثل ملاصدرا و شیخ بهایی است. نکته مهم در این مقاطع این است که نیاز اجتماعی و سیاسی منجر به تقویت فلسفه ورزی و بازاندیشی در مکاتب فقهی – اصولی در این مقاطع بوده و به تبع خود، نظام سازی مختار را رقم زده است. به بیان ایشان، مقطع چهارمی در دوره مشروطه و انقلاب اسلامی در حال شکل گیری است که چون در آن قرار گرفته ایم، هنوز نمی توانیم آن را به عنوان مقطع چهارم به صورت کامل صورت بندی کنیم اما در این مقطع تاریخی، علامه طباطبایی به عنوان فیلسوف اجتماعی قله این مقطع محسوب می شود.
در ادامه جلسات، آقای دکتر مرتضی جوانعلی آذر از اساتید دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) به بحث پیرامون سیره عملی و اجتماعی علامه طباطبایی در ایجاد تحول در مجامع علمی پرداختند. ایشان با بیان اینکه مرحوم علامه در حجاب های شناختی مختلفی برای ما قرار دارند، به تحلیل ویژگی های اصلی حیات ایشان و همچنین معرفی ابعادی از سیره اصلاح گرایانه ایشان پرداختند. اخلاص، توسل، نظم، ساده زیستی و تواضع از ویژگی های اصلی مرحوم علامه طباطبایی است که به آن ها کمتر توجه شده و معمولا در تحلیل منطق اثرگذاری ایشان لحاظ نمی کنیم. مرحوم علامه طباطبایی در سیره اجتماعی خود نیز قابل الگوگیری بوده و سیره عملی ایشان همچون سیره علمی در ایجاد تحول اجتماعی قابل بهره برداری است. سه کارویژه تحقیق، تألیف و ترویج به عنوان کلان محورهای سیره ایشان در تحول علمی و اجتماعی به صورت مفصل بررسی و ارائه شد.
در روز دوم دوره، آقای دکتر علی جعفری هرستانی از اساتید دانشگاه امام صادق (ع) و عضو هسته منظومه فکری علامه به ارائه اصول و کلیت نظام فکری علامه طباطبایی در سه جلسه پرداختند. در جلسه اول با ارائه تعریف خود از نظام فکری، مسئله اصلی که مرحوم علامه طباطبایی را به تولید اندیشه و ارائه نظام فکری متفاوتی رهنمون کرده است مورد بررسی قرار گرفت. توجه به توحید احدی که به تعبیر مرحوم علامه طباطبایی، مختص نبی اکرم و امت ایشان است، مرحوم علامه طباطبایی را به ارائه نظام فکری و اندیشه ای نوین و متفاوتی در قالب رسائل و بعد تفسیر المیزان ایشان کشانده است. لذا بررسی این افق از توحید که به عنوان یک اصل در کنار اصول دیگر دینی نبوده، بلکه روح و اصل همه معارف دیگر است، در جلسه اول با استناد به آثار علامه طباطبایی بررسی و تبعات اجمالی آن در نظام اندیشه ای علامه بحث شد. جلسه دوم و سوم این ارائه به بررسی نظام اندیشه ایشان با محوریت تقسیم بندی که علامه طباطبایی خود آن را به عنوان نظام معارف دینی معرفی کرده اند، گذشت. بحث پیرامون انسان شناسی علامه طباطبایی با تمرکز بر حیات انسان قبل الدنیا و انسان فی الدنیا از محورهای اصلی این جلسات بود.
لازم به ذکر است که این ارائه ها، بخش اول دوره مدینه المیزان بوده و بخش دوم این دوره با تمرکز بر اندیشه اجتماعی ایشان در فضای دانشگاه امام صادق (ع) و به مدت ۵ هفته ادامه خواهد داشت. بررسی نظریه اعتباریات و مباحث مرتبط با حیات اجتماعی انسان در این جلسات توسط اساتید و اعضای هسته پیگیری خواهد شد.
