مزایا و محدودیت های رسانه های اجتماعی در حکمرانی
مزایا و محدودیت های رسانه های اجتماعی در حکمرانی

در این نگاشت، به‌طور خاص بر جایگاه دولت به‌مثابه کاربر شبکه‌های اجتماعی تمرکز داشته و ضمن بیان برخی از دلایل و مزایای استفاده از رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان ابزاری در حکمرانی، فرصت‌ها و محدودیت‌های این استفاده را نیز بررسی خواهیم نمود.

به‌صورت کلی در نسبت با رسانه‌های اجتماعی، دو نقش را می‌توان برای حاکمیت در نظر گرفت. در نقش اول حاکمیت در جایگاه ناظر خارجی قرار می‌گیرد و رسانه‌های اجتماعی را کنترل می‌کند. این کنترل شامل مواردی همچون مقررات گذاری، فیلترینگ یا دیگر موارد این‌چنینی می‌شود. دیگر نقش و جایگاهی که حاکمیت در نسبت با رسانه‌های اجتماعی دارد، جایگاه کاربر رسانه‌های اجتماعی است تا از این رسانه‌ها به‌عنوان ابزاری برای حکمرانی استفاده کند. بنابراین به‌طورکلی دو استعاره را می‌توان در این نسبت سنجی مدنظر قرارداد: ۱-دولت به‌مثابه تنظیم‌گر ۲-دولت به‌مثابه کاربر.
.
.
در این نگاشت، به‌طور خاص بر جایگاه دوم یعنی دولت به‌مثابه کاربر شبکه‌های اجتماعی متمرکز شده و ضمن بیان برخی از دلایل و مزایای استفاده از رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان ابزاری در حکمرانی، فرصت‌ها و محدودیت‌های این استفاده را نیز بررسی خواهیم نمود.
.
۱. چه دلیلی برای استفاده از رسانه‌های اجتماعی وجود دارد؟
عوامل متعددی مشوق دولت‌ها برای استفاده از رسانه‌های اجتماعی به جهت بهبود دموکراسی و ترغیب شهروندان به آگاهی از فرآیندهای سیاسی و مشارکت در آن است. این عوامل را می‌توان در چارچوب‌های اقتصادی، سیاسی، اداری و اجتماعی موردبحث قرارداد.
به دلیل کاهش شدید درآمد دولت‌ها اعم از درآمدهای مالیاتی، رکود فعالیت‌های اقتصادی و افزایش بیکاری، دولت‌ها افزایش مخارج و کسری بودجه را تجربه کرده‌اند. دولت‌هایی که مجبور به استفاده منطقی از منابع هستند ممکن است در طول دوره‌های بحرانی نسبت به کار اثربخش و مولد و استفاده منطقی از منابع حساس‌تر باشند. رسانه‌های اجتماعی فرصت‌های مهمی را برای تخصیص منطقی منابع از طریق تعیین اولویت‌ها و نیازهای شهروندان ارائه می‌دهند. اتخاذ سیاست‌های قابل‌قبول‌تر از طریق جمع‌آوری افکار و نظرات شهروندان و ارائه خدمات عمومی شهروند محور، کارآمد و مولد فرصت‌هایی است که ممکن است دولت‌ها را به استفاده از ابزارهای رسانه‌های اجتماعی تشویق کند.
از سوی دیگر دموکراسی مشارکتی و درک سیاسی جدید نیز ممکن است مشوق دولت‌ها در استفاده از رسانه‌های اجتماعی باشد. امروزه نارضایتی قابل‌توجهی از عملکرد دموکراسی وجود دارد. مشارکت کم رأی‌دهندگان در برخی کشورها و بحران اعتماد در نهادهای سیاسی به‌عنوان نشانه‌های این ناامیدی از دموکراسی در نظر گرفته می‌شود. برای جلوگیری و پایان دادن به بحران مشروعیت دموکراتیک و پاسخگویی، نیاز به نوع جدیدی از روابط بین شهروندان و نهادهای حاکمیتی وجود دارد. در این زمینه، دموکراسی نیابتی مورد انتقاد قرار می‌گیرد و دموکراسی مشارکتی افزایش می‌یابد. اگرچه این ایده که فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (ICT) پتانسیل بهبود دموکراسی را دارند، جدید نیست، انتظارات از فناوری‌های مبتنی بر اینترنت مانند رسانه‌های اجتماعی برای تحقق دموکراسی مشارکتی افزایش‌یافته است.
علاوه بر این، امروزه فناوری‌های مبتنی بر اینترنت به بخشی جدایی‌ناپذیر از کمپین‌های انتخاباتی، ارتباطات سیاسی و شیوه‌های بازاریابی سیاسی تبدیل‌شده‌اند. سیاستمداران در سطوح ملی و محلی به‌شدت از فرصت‌های ارائه‌شده توسط ابزارهای رسانه‌های اجتماعی برای سازمان‌دهی و بسیج حامیان و انتقال پیام به مردم استفاده می‌کنند.
رویکردهای جایگزین در حال ظهور برای ارائه خدمات عمومی و تغییر انتظارات اجتماعی، استفاده از رسانه‌های اجتماعی را نیز ایجاب می‌کند. امروزه بهبود خدمات عمومی بخش مهمی از اصلاحات اداری کشورها را تشکیل می‌دهد. ازآنجایی‌که دولت‌ها مفهوم سنتی ارائه خدمات عمومی را زیر سؤال برده‌اند، درزمینه مدیریت عمومی جدید (NPM)، رویکردهای جایگزین در مورد ارائه خدمات عمومی معرفی‌شده است. بااین‌حال، اگرچه دستاوردهایی در کارایی دارند، اما این سازوکارهای جایگزین نیز به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفته‌اند، زیرا نتوانسته‌اند درک شهروندان را در بهبود خدمات عمومی در نظر گیرند. استدلال شده است که مکانیسم‌های معرفی‌شده توسط NPM نتوانستند انتظارات را برای بهبود رضایت، اعتماد و مشارکت شهروندان برآورده کنند (OECD 2011).
درواقع، بحث‌های پس از NPM، مانند حکمرانی مشارکتی (Ansell و Gash 2007)، حکومت عمومی جدید (Osborne 2006)، و ارزش عمومی (Moore 1995)، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم توجه را بر این مشکل متمرکز می‌کنند. امروزه شهروندان از نهادهای دولتی انتظار دارند خدمات عمومی را که نه‌تنها به شیوه‌ای کارآمد بلکه به نحوی مشارکتی و پاسخگویانه نیز ارائه دهند. درواقع، اعتقاد بر این است که مشارکت شهروندان در هر مرحله از طراحی و ارائه خدمات عمومی، به‌عنوان یک رویکرد نوآورانه، می‌تواند به بهبود خدمات عمومی از طریق درک بهتر اولویت‌های در حال تغییر شهروندان و جمع‌آوری اطلاعات و ایده‌های شهروندان کمک کند (OECD 2009).
در ادبیات این رویکرد مفهوم “تولید مشترک” موردبحث قرار گرفته است. «این تصور جدید نسبت به خدمات عمومی، نقش شهروندان را تغییر می‌دهد و آن‌ها را از دریافت‌کنندگان منفعل خدمات عمومی به موقعیت شریک و مشارکت‌کننده ارتقا می‌دهد. دیدگاه‌ها، انتظارات و خواسته‌های شهروندان به‌عنوان ورودی حیاتی در بهبود خدمات عمومی در نظر گرفته می‌شود» (Sobaci and Karkin 2013, p. 418). این مفهوم نوآورانه برای ارائه خدمات عمومی با فلسفه رسانه‌های اجتماعی سازگار است و ممکن است دولت‌های محلی را به استفاده از ابزار رسانه‌های اجتماعی تشویق کند.
.
۲. مزایای بهره‌مندی از رسانه‌های اجتماعی
به‌راستی رسانه‌های اجتماعی چگونه می‌توانند به کمک دولت‌ها بیایند؟ به‌عبارت‌دیگر، رسانه‌های اجتماعی در چه زمینه‌هایی برای دولت‌ها فرصت‌هایی را فراهم می‌کنند؟ فرصت‌هایی را که با استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای دولت‌ها ایجاد می‌شود را می‌توان در چندین زمینه ترسیم کرد:
بهبود کارایی و بهره‌وری: در دوره‌ای که مدیریت دولتی ازنظر منابع با چالش‌هایی مواجه است، رسانه‌های اجتماعی ممکن است به انجام بسیاری از کارکردها با منابع کمتر کمک کنند (فریمن و لو ۲۰۰۹؛ لندسبرگن ۲۰۱۰؛ کوزما ۲۰۱۰). استفاده از رسانه‌های اجتماعی توسط دولت‌ها ممکن است نقش مکملی برای روش‌های سنتی در بسیاری از فعالیت‌ها یا خدماتی که آن‌ها را سازمان‌دهی می‌کنند داشته باشد و موجب صرفه‌جویی در منابع، پول و زمان شود. به‌عنوان‌مثال، از طریق ابزارهای رسانه‌های اجتماعی دولت‌ها ممکن است سریع‌تر و مقرون‌به‌صرفه تر با شهروندان و سایر ذینفعان ارتباط بگیرند. امری که مشابه آن را در اعلامیه‌ها و گزارش‌های مسئولین در توییتر مشاهده می‌کنیم. همچنین دولت مانند بخش خصوصی ممکن است از ابزارهای رسانه‌های اجتماعی مانند لینکدین، به‌طور خاص برای استخدام کارکنان استفاده کند. همچنین برخی دولت‌ها ممکن است جلسات را از طریق سرویس‌های اشتراک فیلم به اشتراک بگذارند.
به‌طور مشابه، پلتفرم‌های اشتراک‌گذاری، مانند یوتیوب یا پینترست، می‌توانند برای تبلیغ مکان‌های تاریخی و فرهنگی و بهبود پتانسیل گردشگری استفاده شوند. علاوه بر این، همان‌طور که لندسبرگن (۲۰۱۰) بیان کرد، دولت‌های محلی ممکن است از رسانه‌های اجتماعی نه‌تنها برای یافتن منابعی که خارج از کنترل آن‌ها هستند، بلکه به‌عنوان ابزار خلاق و نوآورانه به جهت بسیج منابع برای تحقق اهداف عمومی نیز سود ببرند.
بهبود خدمات عمومی: ابزارهای رسانه‌های اجتماعی به دولت‌ها به‌عنوان بازیگران نهادی یا بازیگران سیاسی (ازجمله مسئولین) اجازه می‌دهد تا به‌طور مکرر و جامع با شهروندان تعامل داشته باشند. رسانه‌های اجتماعی تقریباً به همه ازجمله آن‌هایی که اغلب صدایشان شنیده نمی‌شود این امکان را می‌دهند که به‌راحتی نظرات، توصیه‌ها و انتقادات خود را به مقامات منتقل کنند. درعین‌حال، رسانه‌های اجتماعی به دولت‌ها اجازه می‌دهند تا از بازخوردی که از شهروندان دریافت می‌کنند، به‌عنوان ورودی برای بهبود خدمات عمومی استفاده کنند. به‌این‌ترتیب، رسانه‌های اجتماعی راه را برای دولت‌ها برای تولید مشترک خدمات عمومی و میانجی‌گری رضایت شهروندان از خدمات عمومی هموار می‌کند.
بهبود سیاست‌گذاری: دولت‌های محلی ممکن است گفتگوهای تعاملی و قدرتمندی را از طریق رسانه‌های اجتماعی با شهروندان آغاز کنند و آن‌ها را در فرآیند تصمیم‌گیری مشارکت دهند. ابزارهای رسانه‌های اجتماعی فرصت‌های جدیدی را برای مشارکت شهروندان در فرآیندهای حل مشکل، مشارکت جامعه، جمع سپاری، مشاوره و همکاری فراهم می‌کنند. بنابراین، ابزارهای رسانه‌های اجتماعی ممکن است منجر به تصمیم‌گیری منطقی و قانونی‌تر بر اساس آگاهی از ترجیحات جامعه شود.
تقویت دموکراسی: مشارکت شهروندان و سایر ذینفعان در فرآیند تصمیم‌گیری ممکن است اعتماد به دولت‌ها را افزایش دهد. رسانه‌های اجتماعی می‌توانند دموکراسی را با افزایش شفافیت، پاسخگویی، اعتماد به دولت و مشارکت در بهبود بخشند.
همکاری و مدیریت دانش: تقویت همکاری‌های درون‌سازمانی یا بین سازمانی یکی از اهداف اساسی اصلاحات مدیریت دولتی است. حذف «اثر سیلو» که بر کارایی و بهره‌وری سازمان تأثیر منفی می‌گذارد، ضروری است. تکه‌تکه شدن به‌ویژه در مواقع اضطراری و بلایای طبیعی تأثیر منفی دارد. ابزارهای رسانه‌های اجتماعی را می‌توان در بخش عمومی برای پیوستن به دولت و ارائه همکاری بین سازمانی مستقر کرد (Osimo 2008). آن‌ها همچنین به مدیریت دانش نیز کمک می‌کنند. به گفته چون و همکاران. (۲۰۱۰، صفحات ۴-۵)، “این سیستم‌های شبکه‌های اجتماعی امکان همکاری توزیع‌شده در مقیاس بزرگ، اشتراک اطلاعات و ایجاد اطلاعات جمعی در مناطق دولتی در همه سطوح را فراهم می‌کنند.”
.
۳. محدودیت‌های استفاده از رسانه‌های اجتماعی در حکمرانی
پیش از بحث در مورد موانعی که دولت‌ها در عمل با آن‌ها مواجه شده‌اند، مرور مختصری بر عوامل زمینه‌ای که ممکن است بر استفاده از رسانه‌های اجتماعی توسط دولت تأثیر بگذارد، مفید است. همان‌طور که در رویه‌های دولت الکترونیک دیده شده است، مهم‌ترین مانع رسانه‌های اجتماعی در بخش عمومی، خود فناوری نوآورانه نیست، بلکه پذیرش برنامه‌های مبتنی بر اینترنت توسط بخش عمومی است، بنابراین، اولین نیاز، تغییر ذهنیت است. به‌عبارت‌دیگر، با کنار گذاشتن عملکرد سنتی، پذیرش رسانه‌های اجتماعی توسط نهادهای عمومی مستلزم آگاهی، باور جمعی و اجماع در مورد فرصت‌های ارائه‌شده توسط رسانه‌های اجتماعی برای نهادهای عمومی است.
در این زمینه، مانند هر ابتکار سازمانی نوآورانه، رهبری نهاد ها عامل مهمی است تا از برنامه‌های کاربردی رسانه‌های اجتماعی به روشی کارآمد برای دستیابی به اهداف مدنظر (شفافیت، پاسخگویی، مشارکت و همکاری) استفاده کنند. یک رهبری قدرتمند می‌تواند استفاده از رسانه‌های اجتماعی را در دولت تسهیل کند. به‌عبارت‌دیگر، یکی از موانع بالقوه برای استفاده از رسانه‌های اجتماعی توسط دولت ، فقدان رهبری قدرتمند است.
فرهنگ نیز یکی دیگر از عوامل زمینه‌ای مؤثر در استفاده یا عدم استفاده از رسانه‌های اجتماعی در دولت است. فرهنگ نیز اشاره به دودسته فرهنگ‌سازمانی و فرهنگ سیاسی دارد. فرهنگ‌سازمانی عاملی تعیین‌کننده در پذیرش تغییر و توانایی سازمان برای همگام شدن با تغییرات جاری است. در این زمینه، فرهنگ یک دولت که در برابر برنامه‌های کاربردی رسانه‌های اجتماعی مقاومت نمی‌کند، ارتباط نزدیکی با این دارد که یک سیستم باز و حساس به تغییرات محیطی باشد.
در خصوص فرهنگ سیاسی، لازم است شهروندان نقش فعالی داشته باشند تا این فناوری‌ها بتوانند به شفافیت، مشارکت و همکاری کمک کنند. ماهیت رسانه‌های اجتماعی یک رابطه و گفت‌وگوی دوسویه بین حاکم و مردم را ایجاد می‌کند. هنگامی‌که دولت‌های محلی برنامه‌های کاربردی رسانه‌های اجتماعی را اتخاذ می‌کنند، نیاز است که شهروندان از این فناوری‌ها برای اهداف فوق‌الذکر استفاده کنند. به‌عبارت‌دیگر، شهروندان باید بازیگران سیاسی فعال و مشارکت‌جو باشند. علاوه بر این، حتی اگر فرهنگ سیاسی یک کشور راه را برای ظهور یک شهروند فعال و مشارکت‌کننده هموار کند، شهروندان همچنان باید مهارت‌های استفاده از ابزار رسانه‌های اجتماعی را داشته باشند. بنابراین، بلوغ الکترونیکی جامعه نیز تأثیر غیرمستقیمی بر استفاده دولت از رسانه‌های اجتماعی دارد.
عامل زمینه‌ای دیگر شکاف دیجیتالی است. برای تحقق اهداف مدنظر در استفاده از رسانه‌های اجتماعی، افراد ناتوان و آسیب‌دیده ازنظر اقتصادی-اجتماعی باید به ابزارهای رسانه‌های اجتماعی دسترسی داشته باشند. به‌عبارت‌دیگر، بایستی بر مشکل شکاف دیجیتال غلبه کرد.
با توضیح مختصر این عوامل زمینه‌ای می‌توانیم محدودیت‌ها و موانعی که دولت‌ها هنگام استفاده از رسانه‌های اجتماعی با آن مواجه می‌شوند را در بخش زیر توضیح دهیم:
  • منابع: یکی از موانع اصلی استفاده از رسانه‌های اجتماعی توسط دولت محلی، کمبود منابع کافی است. مشکل منابع را می‌توان به سه طریق مطرح کرد: فناورانه، مربوط به کارمندان و زمان. در بعد فناوری، دولت‌ها باید پهنای باند موردنیاز را برای پشتیبانی از عملکردها داشته باشند. ضرورت دیگر اقدامات امنیتی برای محافظت از شبکه خود در برابر ویروس‌ها و رسانه‌های اجتماعی مشحون از بدافزارها است. همچنین فضای دیسک کافی برای پشتیبانی از برنامه‌های خاص لازم است. دولت‌های محلی ازنظر کارمندان نیز با چالش‌های مختلفی روبرو هستند. استفاده از رسانه‌های اجتماعی توسط دولت‌ها مستلزم آن است که کارمندان دارای مهارت‌های جدید و متفاوتی باشند. بنابراین، دولت‌ها باید افرادی را به‌عنوان مسئول مدیریت رسانه‌های اجتماعی استخدام کنند یا تیمی را تشکیل دهند که مسئول روابط رسانه‌های اجتماعی باشد. علاوه بر این، همه کارمندان سازمانی باید بدانند که چگونه از ابزار رسانه‌های اجتماعی استفاده کنند، که این امر نیاز به آموزش و توسعه کارمندان را ایجاب می‌کند. علاوه بر این، زمانی برای پاسخ به پست‌های شهروندان، شرکت در گفتگو با شهروندان از طرف نهاد های دولتی و پیگیری بحث‌ها و فعالیت‌های جاری در رسانه‌های اجتماعی موردنیاز است که باید به این امور اختصاص داده شود.
  • مسائل حقوقی: استفاده از رسانه‌های اجتماعی توسط دولت‌ها بسیاری از نگرانی‌های حقوقی را برجسته می‌کند که مقامات باید به‌دقت بر روی آن‌ها تمرکز کنند. این مسائل حقوقی شامل نگرانی‌ برای نظارت بر استفاده مناسب کارکنان از رسانه‌های اجتماعی (تأثیر بالقوه استفاده از رسانه‌های اجتماعی بر بهره‌وری، فعالیت آنلاین نامناسب در رایانه‌های سازمان)؛ ارسال اطلاعات نادرست به نام سازمان و نهاد مربوطه و مسئولیت ناشی از عواقب ناشی از اطلاعات نادرست؛ روابط کارفرما و کارمند (درخواست‌های کارفرما برای رمزهای عبور رسانه‌های اجتماعی)؛ پست‌هایی که باعث مشکلات کپی‌رایت می‌شوند؛ و نگرانی‌های تبعیض بر اساس شکاف دیجیتال است.
  • امنیت: نگرانی‌های امنیتی یکی از اساسی‌ترین موانع برای استفاده دولت‌ها از رسانه‌های اجتماعی است. نگرانی‌های امنیتی شامل خطراتی مانند بدافزارهایی که شبکه‌های سازمان‌ها را هدف قرار می‌دهند یا حملات سایبری توسط هکرها و افشای اطلاعات محرمانه است. استفاده از رسانه‌های اجتماعی توسط دولت‌ها روش‌های جدیدی (خراش اطلاعات[۱]، فیشینگ هدف‌دار[۲]، مهندسی اجتماعی، جعل و حملات برنامه‌های کاربردی وب) را برای این خطرات ارائه کرده است (Oxley 2011؛ CIO Council 2009؛ Center for Technology in Government 2009).
  • نگرانی‌های محتوا و اطلاعات: مدیریت محتوا یکی دیگر از موضوعات مهم در استفاده دولت از رسانه‌های اجتماعی است. در این زمینه، تعیین فرستنده اطلاعات از طرف سازمان و اطمینان از محتوای صحیح بسیار مهم است. اگر این مسائل به‌وضوح توسط نهاد مربوطه مشخص نشود، بسیاری از کارمندان ممکن است اطلاعات نادرستی را از طرف سازمان ارسال کنند. علاوه بر این، اطلاعات حساس ممکن است به بیرون درز کند. همچنین ازآنجایی‌که سازمان کنترل کاملی بر محتوا ندارد، ممکن است به نظر برسد که به‌اشتباه نظرات و تبلیغات منتشرشده در سایت رسانه‌های اجتماعی خود یا سایر سایت‌های رسانه‌های اجتماعی را تأیید می‌کند (مرکز فناوری در دولت ۲۰۰۹). علاوه بر این، کارمندان سازمانی ممکن است عقاید و نظرات خود را در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارند که با حساب‌های رسمی رسانه‌های اجتماعی دولت محلی متفاوت است. ممکن است تصور نادرستی وجود داشته باشد که این نظرات توسط دولت تأییدشده است (Hrdinová et al. 2010). درنهایت، هنگامی‌که شهروندان توسط دولت و از طریق منابع مختلف مطلع می‌شوند، ممکن است اطلاعات فراوانی وجود داشته باشد که منجر به غرق شدن پیام‌های مهم سازمان در دریای اطلاعات شود (مرکز فناوری در دولت ۲۰۰۹). همه این مشکلات در فهرست موانع استفاده از رسانه‌های اجتماعی در مطالعات تجربی قرار دارند (Purser 2012; Howard 2012; Hrdinová et al. 2010). بنابراین، دولت‌ها باید اقداماتی را در برابر این چالش‌ها اتخاذ کنند.
  • مدیریت خوشنامی: پست‌های ارسال‌شده در شبکه‌های اجتماعی خیلی سریع پخش می‌شوند. درحالی‌که این امر برای دولت‌ها فرصت‌هایی برای انتشار اطلاعات فراهم می‌کند، اما ممکن است پیامدهای نامطلوبی نیز ایجاد کند. ازآنجایی‌که دولت‌ها کنترلی بر پیام‌های خود در دنیای رسانه‌های اجتماعی ندارند، ممکن است اظهارات منفی یا افترا در مورد دولت وجود داشته باشد. این موضوع خطر شهرت را مطرح می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، دولت‌ها باید شهرت آنلاین خود را به‌عنوان دارایی‌های اجتماعی حفظ کنند. نگرانی در مورد خطرات خوشنامی دولت به‌طور گسترده بیان‌شده است (Purser 2012؛ Howard 2012؛ Gibson 2010؛ Ben-Yehuda 2012).
لینک کوتاه :